Czatachowa

Czatachowa

wieś
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	myszkowski
Gmina	Żarki
Liczba ludności (2022)	151[2]
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-310[3]
Tablice rejestracyjne	SMY
SIMC	0147482
Położenie na mapie gminy Żarki Czatachowa
Położenie na mapie Polski Czatachowa
Położenie na mapie województwa śląskiego Czatachowa
Położenie na mapie powiatu myszkowskiego Czatachowa
50°39′27″N 19°23′52″E/50,657500 19,397778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Czatachowa – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim, w gminie Żarki.

Nazwa

Miejscowość istnieje co najmniej od XVI wieku. Wymieniona po raz pierwszy w 1519 jako Czastachowa, 1521 Czastochowa, 1529 Czasthachowa, 1530 Cząstochova, 1533 Czatachowa^[4] .

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego odnotowuje również inną formę nazwy miejscowości – Czetachowa^[5].

Historia

Początkowo była wsią królewską, a później szlachecką. W 1519 Marcin Myszkowski dziedzic Mirowa i Żarek ustanawiając prepozyturę w Żarkach przyznał jej uposażenie w dziesięcinie snopowej pobieranej z ról sołtysich oraz karczemnych w Czatachowej. W 1521 nie była osadzona kmieciami. Miejscowość odnotowano w historycznych dokumentach podatkowych. Od 1530 należała do parafii Leśniów. W 1533 2 łany płaciły po 12 groszy oraz składały daniny. We wsi znajdowały się wówczas opuszczone role. Miejscowość osadzona została ponownie przez króla w 1564 kiedy przybyli do niej nowi osadnicy, którzy uiszczali robociznę z łanów kmiecych oraz zobowiązani byli do stacji^[4] .

Miejscowość w 1581 leżała w powiecie lelowskim parafii Leśniów w starostwie olsztyńskim województwa krakowskiego Korony Królestwa Polskiego, a później Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wieś należała do uposażenia zamku olsztyńskiego i liczyła wówczas 2,5 łana powierzchni^[5][4] .

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze rosyjskim i leżała w Królestwie Polskim. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego wymieniona jest jako wieś leżąca w powiecie częstochowskim w gminie Olsztyn i parafii Żarki. W 1900 w miejscowości znajdowało się 30 domów zamieszkanych przez 190 mieszkańców. Wieś liczyła 628 mórg powierzchni należących w całości do włościan oraz 3658 mórg lasów należących do leśnictwa rządowego olsztyńskiego. W miejscowości oraz w okolicy znajdowały się również 3 osady karczmarskie^[5].

1 lipca 1926 włączona do gminy Żarki w powiecie będzińskim^[6]. 1 stycznia 1927 weszła w skład nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego^[7], a 1 stycznia 1956 nowo utworzonego powiatu myszkowskiego^[8]. W latach 1954–59 w gromadzie Zawada^[9], 31 grudnia 1959 do włączona do gromady Przybynów^[10]. Od 1 stycznia 1973 w gminie Przybynów, od do 15 stycznia 1976 ponownie w gminie Żarki^[11]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

We wsi znajdowała się pustelnia pw. Ducha Świętego, założona w 1992 r. przez o. Stefana Legawca z zakonu paulinów^[12]. Od 2007 r. jej duszpasterzem był ks. Daniel Galus. Z dniem 29 marca 2022 r., w związku z utratą przez pustelnię swego charakteru, abp Depo zmienił jej nazwę na: kościół filialny pw. Ducha Świętego w Czatachowej, wyłączając go jednocześnie z użytku liturgicznego.^[13]

Turystyka i rekreacja

Szlak pieszy pomiędzy Przewodziszowicami a Czatachową prowadzi przez niewielką piaszczystą pustynię^[14].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 19762
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 176 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Leszczyńska-Skrętowa 1980 ↓.
5. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XV cz.1, hasło „Czatachowa”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1900. s. 356. [dostęp 2019-10-21].
6. Dz.U. 1925 nr 49 poz. 335
7. Dz.U. 1926 nr 125 poz. 727
8. Dz.U. 1955 nr 45 poz. 297
9. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54
10. Uchwała Nr 10/59 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 2 września 1959 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie katowickim; w ramach Zarządzenia Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 1 grudnia 1959 r. (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 30 grudnia 1959 r., Nr. 7, Poz. 33)
11. Dz.U. 1976 nr 1 poz. 12
12. Pustelnia Ducha Świętego w Czatachowie - Odkrywcza Turystyka [online], odtur.pl [dostęp 2023-08-26]  (pol.).
13. KOMUNIKAT w sprawie decyzji Arcybiskupa Metropolity Częstochowskiego wobec ks. Daniela Galusa [online], 29 kwietnia 2022 [dostęp 2023-01-08] .
14. Przewodziszowice. it-jura.pl. [dostęp 2018-12-08].

Bibliografia

• Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. I, zesz. 3 (Ciecierzyn – Dubie), hasło: „Dąbrowno”. Wrocław: Ossolineum, 1980, s. 515–517. ISBN 83-04-00129-2.

Linki zewnętrzne

• Czatachowa w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online)
• Czetachowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 852 .
• Czatachowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 356 .