Czernidłak wielkopierścieniowy

Czernidłak wielkopierścieniowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

pieczarkowate

Rodzaj

czernidłak

Gatunek

czernidłak wielkopierścieniowy

Nazwa systematyczna
Coprinus sterquilinus (Fr.) Fr.
Epicr. syst. Mycol. (Upsaliae): 242 (1838)
Multimedia w Wikimedia Commons
zarodniki

Czernidłak wielkopierścieniowy (Coprinus sterquilinus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1821 Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus sterquilinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1838 ten sam autor, przenosząc go do rodzaju Coprinus[1].

Synonimy[2]:

  • Agaricus oblectus Bolton 1792
  • Agaricus sterquilinus Fr. 1821
  • Coprinus oblectus (Bolton) Gray 1821
  • Coprinus sterquilinus (Fr.) Fr. 1838 var. sterquilinus

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., wcześniej (w 1830 r.) Józef Jundziłł opisywał ten gatunek jako bedłka gnojowa[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Młody ma kształt cylindryczno-eliptyczny, wysokość 3–6 cm i średnicę 2–2,5 cm. Z wiekiem staje się stożkowaty, osiągając średnicę 7 cm. Brzeg początkowo jest przywarty do trzonu, potem gdy kapelusz rozchyla się, często ulega rozdarciu, skrzywieniu lub zapadnięciu. Powierzchnia prążkowana, włókienkowata i pokryta kłaczkowatymi resztkami osłony. Początkowo kapelusz jest biały, potem w miarę dojrzewania coraz ciemniejszy, w końcu czarny i rozpływający się[4].

Blaszki

Wolne, o szerokości do 7 mm, początkowo stłoczone, potem luźne. Początkowo białe, potem różowawe. Czasami rozwidlone[4].

Trzon

Wysokość 4–9 cm, grubość 0,6–1 cm. Jest zwężający się w kierunku wierzchołka, nabrzmiały lub bulwiasty u podstawy. Powierzchnia przylegająco włóknista, początkowo biaława, potem szara. Podstawa trzonu osłonięta resztkami białej osłony, czasami po osłonie tej pozostają tylko pierścienie na podstawie trzonu[4].

Miąższ

Biały, w kapeluszu o grubości do 3 mm na środku i 1 mm przy brzegu, bez wyraźnego smaku i zapachu[4].

Wysyp zarodników

Czarny. Zarodniki o średnicy 17,5–22,5 (25 × 11,0–13,5 × 9,5–11 µm, eliptyczne lub migdałowate, gładkie, ciemnobrązowe, pora rostkowa nieco ekscentryczna[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Najwięcej stanowisk tego gatunku podano w Ameryce Północnej i Europie, poza tym znany jest jeszcze w Maroku, Chinach i Japonii[5]. W Polsce do 2003 r. podano tylko jedno stanowisko (W. Wojewoda w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie, 1996 r.)[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E– gatunek wymierający[6].

Saprotrof. Sporadycznie pojawia się na substancjach organicznych; na oborniku, słomie[4] i odchodach zwierząt roślinożernych[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2017-11-05]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2017-11-05]. (ang.).
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d e f California Fungi. Coprinus sterquilinusdata dostępu =2017-11-05.
  5. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2017-11-05].
  6. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.