Dźwirzyno

Dźwirzyno

wieś
Nabrzeże portowe
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	kołobrzeski
Gmina	Kołobrzeg
Liczba ludności (2022)	658[2]
Strefa numeracyjna	94
Kod pocztowy	78-131[3]
Tablice rejestracyjne	ZKL
SIMC	0307365
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kołobrzeg Dźwirzyno
Położenie na mapie Polski Dźwirzyno
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Dźwirzyno
Położenie na mapie powiatu kołobrzeskiego Dźwirzyno
54°09′34″N 15°24′20″E/54,159444 15,405556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Port, przystań, most, dęby

Pogłębiarka w porcie

Nabrzeże w porcie Dźwirzyno

Dźwirzyno, Jezioro Resko

Przystań nad jeziorem

Dźwirzyno, most na kanale

Hotel Havet

Grupa 16 dębów szypułkowych, pomników przyrody

Dźwirzyno (niem. Kolberger Deep) – wieś sołecka w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie kołobrzeskim, w gminie Kołobrzeg. Miejscowość położona jest nad Morzem Bałtyckim, na Pobrzeżu Szczecińskim, nad jeziorem Resko Przymorskie.

Dźwirzyno to miejscowość wypoczynkowa z portem morskim, letnim kąpieliskiem i rozbudowaną bazą wypoczynkowo-turystyczną.

Położenie

Dźwirzyno leży w środkowej części wybrzeża woj. zachodniopomorskiego, w północno-zachodniej części powiatu kołobrzeskiego. Miejscowość położona jest nad Morzem Bałtyckim, na północno-wschodnim brzegu jeziora Resko Przymorskie. Dźwirzyno leży nad rzeką Starą Błotnicą, na Wybrzeżu Trzebiatowskim – jednym z mezoregionów Pobrzeża Szczecińskiego. Wieś jest położona ok. 10 km na zachód od Kołobrzegu.

Dźwirzyno leży na Pomorzu Zachodnim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa koszalińskiego.

Od wschodu i zachodu, a także od rzeki Błotnicy i brzegu jeziora, miejscowość jest otoczona przez obszary programu Natura 2000, tj. Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski^[4] oraz w zbliżonych granicach obszar specjalnej ochrony ptaków „Wybrzeże Trzebiatowskie”^[5].

Środowisko naturalne

Plaża w Dźwirzynie, nadmorski las oraz całoroczne domki nad morzem Pelikan Resort

Wzdłuż szerokiej plaży ciągnie się na wydmach nieduży las sosnowy^[6].

Przy ul. Wyzwolenia 8 rośnie 16 dębów szypułkowych będących pomnikami przyrody^[7]. Ich wysokość wynosi od 18 do 20 m; obwód 125–250 cm^[8].

Pomiędzy plażą a obszarem zabudowanym występuje pas wydm nadmorskich o zróżnicowanej budowie i kształcie. Pola wydmowe w Dźwirzynie mają szerokość do 0,5 km i maksymalną wysokość do 15,2 m n.p.m. W zachodniej części miejscowości wydma zanika na szerokość kilkudziesięciu metrów^[9].

Obszar Dźwirzyna na północ od ul. Wyzwolenia został objęty obszarem chronionego krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski. Tereny wokół Dźwirzyna zostały objęte Trzebiatowsko-Kołobrzeskim Pasem Nadmorskim.

Infrastruktura

W Dźwirzynie znajduje się port rybacki na przetoce łączącej jezioro z morzem. Nad Reskiem Przymorskim znajduje się przystań żeglarsko-kajakowa, a także stanica wodna.

W miejscowości znajduje się placówka pocztowa, apteka, posterunek policji, a także kościół pw. Matki Bożej Uzdrowienia Chorych wybudowany w latach 1982–1999.

W Dźwirzynie zostało wyznaczone letnie kąpielisko morskie o obejmujące 730 m linii brzegowej, z 4 odcinkami plaży strzeżonej po 100 m każdy. W sezonie 2013 r. sezon kąpielowy określono na okres od 22 czerwca do 9 września^[10]. W 2012 r. kąpielisko Dźwirzyno spełniało obowiązkowe wymogi jakościowe dla wody w kąpielisku Unii Europejskiej^[11].

Kultura i turystyka

Położenie nad morzem i jeziorze Resko Przymorskie sprawia, że oprócz wypoczynku na plaży istnieje możliwość wędkowania i uprawiania sportów wodnych.

Dźwirzyno jest letniskiem z rozbudowaną bazą wypoczynkowo-turystyczną. Znajduje się tutaj szereg ośrodków wypoczynkowych, kwater prywatnych, kempingów, 5- i 4-gwiazdkowy hotel^{[potrzebny przypis]}.

Od 1996 roku corocznie w lipcu odbywa się Ogólnopolski Bieg „Ku Słońcu” o Puchar Wójta Gminy Kołobrzeg. Zawody odbywają się na trasie Dźwirzyno–Grzybowo–Dźwirzyno o dystansie 10 km i przebiegają plażą, duktem leśnym, drogą asfaltową i drogą betonową do mety^[12][13].

Przez miejscowość biegnie międzynarodowy Szlak Rowerowy Wokół Bałtyku (R-10), będący częścią sieci EuroVelo (EV10). W 2018 dla jego potrzeb wybudowano specjalną kładkę przebiegającą przez wędrujące wydmy wraz z tarasem widokowym^[14]. Przez miejscowość przechodzi pieszy Szlak Nadmorski. W miejscowościach wypoczynkowych wzdłuż wybrzeża ma przechodzić nadmorska międzynarodowa trasa rowerowa^{[potrzebny przypis]}.

Planowana jest budowa Centrum Sportów Wodnych nad jez. Resko Przymorskie (koszt: 11 mln zł)^[15].

Obiekty sportowe

Gminne Centrum Sportu i Rekreacji w Dźwirzynie:

• dwa korty do tenisa ziemnego
• kort do badmintona
• boisko do koszykówki
• boisko do siatkówki
• boisko do piłki nożnej
• minigolf
• siłownia zewnętrzna
• plac zabaw zewnętrzny
• hala sportowa

Pływalnie:

• basen kryty sportowy i rekreacyjny w hotelu Senator – otwarte dla gości z zewnątrz
• basen odkryty w ośrodku Bałtyk – otwarte dla gości z zewnątrz

Inne:

• Kręgielnia 6 torów w hotelu Senator – otwarte dla gości z zewnątrz
• Świat saun w hotelu Senator – otwarte dla gości z zewnątrz
• Baza treningowa klubu przeciągania liny UKS ANCORA SHARKS^[16] – ogrody działkowe Resko

Oświata i społeczność

W Dźwirzynie znajduje się Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II. Do obwodu szkoły podstawowej w Dźwirzynie należą tylko uczniowie z Dźwirzyna^[17]. Jednakże zapewniony jest także dojazd uczniów z Kołobrzegu i Grzybowa^[18]. Najbliższe szkoły ponadgimnazjalne mieszczą się w Kołobrzegu.

We wsi mieści się Gminne Centrum Sportu i Rekreacji w Dźwirzynie, w którym znajduje się: sala sportowa, siłownia, salka fitness, zewnętrzny kort tenisowy, boisko do koszykówki zewnętrzne, boisko do siatkówki zewnętrzne, boisko do badmintona, pole minigolfa^[19]

Gmina Kołobrzeg utworzyła jednostkę pomocniczą – sołectwo „Dźwirzyno”, obejmujące wieś Dźwirzyno oraz niezamieszkaną osadę Wólka. Mieszkańcy wybierają na zebraniu wiejskim sołtysa oraz radę sołecką^[20]. Do 15-osobowej Rady Gminy Kołobrzeg, mieszkańcy sołectwa wybierają jednego radnego^[21].

Komunikacja

Przez miejscowość przechodzi modernizowana droga powiatowa nr 3152Z (Kołobrzeg–Mrzeżyno), która ciągnie się dalej wzdłuż wybrzeża do drogi wojewódzkiej nr 109.

Układ komunikacyjny stanowi ulica Wyzwolenia, biegnąca w niewielkiej odległości od morza. Od głównej ulicy odchodzą mniejsze, których większość zostało wyłożonych kostką brukową. Przejazd przez miejscowość w sezonie letnim jest utrudniony ze względu na charakter ulicy przelotowej oraz niepoprawnie zaparkowane na niej samochody.

Najbliższy przystanek kolejowy znajduje się Starym Borku, a najbliższy dworzec w Kołobrzegu (10 km).

Historia

Obszar ten w XIII wieku należał do klasztoru premonstratensów w Białobokach koło Trzebiatowa. Jednak pretensje do niego wysunął rycerz Przybysław, książęcy podkomorzy. Klasztor odkupił prawa do spornego obszaru za 300 marek. W 1305 roku wybuchł spór pomiędzy Kołobrzegiem a opatem białobockim w kwestii przebiegu zachodniej granicy posiadłości miejskich. Wówczas to po raz pierwszy pojawia się nazwa wsi (która wcześniej była wymieniana jedynie bezimiennie) – Rega. Jej dokładna lokalizacja nie jest do końca pewna. Przypuszcza się, że znajdowała się bliżej obecnego Dźwirzyna. Dogodne położenie osady spowodowało, że dość szybko zainteresował się nią Trzebiatów. W 1287 roku po raz pierwszy wymieniono w źródłach pisanych port Rega (Regoujście). Wówczas to książę Bogusław IV oraz opat białobocki Tidbald nadali Trzebiatowowi lubeckie prawa miejskie, a mieszczanie zaś otrzymali przywilej swobodnego korzystania z portu. Przez całą 1. połowę XIV wieku książęta pomorscy kolejnymi przywilejami przyczyniali się do szybkiego rozwoju osady. W 1457 roku zaczęto budować nowy port. Biskup Henning i kapituła katedralna w Kamieniu zadecydowali o ufundowaniu nowego portu z myślą o jego późniejszym nadaniu Trzebiatowowi. Od połowy XVI wieku osadę tę zaczęto nazywać „Treptowschen Tip” (później Treptower Deep), określenie Regoujścuie (Regamünde) wyszło zaś z użycia. Na podstawie źródeł pisanych ustalono, iż Regoujście w swych dziejach miało trzy lokalizacje: pierwsza to wieś Stara Rega, która leżeć musiała bliżej obecnego Dźwirzyna. Poświadczają ją dokumenty z okresu pomiędzy 1250a 1329 rokiem. Pomiędzy drugą z dat a 1457 rokiem port Regoujście przeniesiono na dogodniejsze miejsce – dalej na wschód, bliżej obecnego Mrzeżyna. Pomiędzy 1445 a 1449 rokiem zniszczyli go mieszkańcy Kołobrzegu i Gryfic, a Trzebiatów wraz z klasztorem białobockim rozpoczął kolejną budowę – na miejscu obecnego Mrzeżyna^[22].

W 1959 r. stałe połowy w Dźwirzynie rozpoczęli pierwsi rybacy – Zygmunt Bąk z pomocnikiem Henrykiem Gołuńskim, a wkrótce potem brat Zygmunta – Ryszard^[23].

W 1966 r. wieś miała 80 stałych mieszkańców, w tym kilka rodzin rybaków^[6]. Według stanu z 15 grudnia 1997 r. liczba mieszkańców zameldowanych w Dźwirzynie na pobyt stały wynosiła 652, a na pobyt czasowy – 120^[24].

W latach 1974–2005 Dźwirzyno było uznane przez rząd za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa^[25]. W oparciu o warunki naturalne ustalono dla Dźwirzyna pierwszoplanowe kierunki leczenia: choroby narządów ruchu, choroby układu oddechowego wieku dziecięcego i choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii wieku dziecięcego. Ponadto ustalono drugoplanowy kierunek klimatyczno-usprawniający^[26].

W 1983 roku podczas prac archeologicznych około 500 metrów na wschód od kanału portowego łączącego Bałtyk z jeziorem Resko odkryto ślady latarni morskiej i niewielkiej przystani, funkcjonującej tutaj pod koniec średniowiecza i w okresie nowożytnym (XV-XVI wiek).

W 2005 r. zbudowano nowy basen portowy ograniczony pirsem.

W 2010 r. wybudowano nowy most nad Kanałem Resko (oddany do użytkowania w styczniu 2011 r.). Zastąpił on stary wojskowy most, który był postawiony jako budowla tymczasowa, tuż po wojnie^[27]. W 2011 r. nadano szkole podstawowej imię Jana Pawła II^[28].

Toponimia

Nazwa miejscowości pojawia się w poszczególnych latach: Deruiante 1228, Duirin, Dwyrin 1270^[29], Duverinensia 1305^[30], Old Dep 1618, Colbergsche Deep 1780, Colbergsche Deep 1789, Deep 1819, Colberger Deep 1835. Podejrzewa się, że pierwotną nazwą było *Dŕstьno lub *Dvьr-ino. Nazwa miałaby pochodzić od prasłowiańskiego słowa *dŕsty, -ьve (pol. piasek, żwir) lub pochodnego przymiotnika *dźwirstny^[31].

Późniejsza niemiecka nazwa pochodzi od średnio-wysoko-niemieckiego słowa dêp o znaczeniu kanał, głębia^[31]. W następnych wiekach utrwalił się przymiotnik Colbergsche, Colberger, Kolberger („kołobrzeski”), który dodawano dla odróżnienia od drugiej, pobliskiej miejscowości o tej samej nazwie. Tę określano z kolei jako Treptower Deep („trzebiatowski”, dziś Mrzeżyno).

Nazwa słowiańska została odtworzona przez władze polskie po 1945 r. W 1947 r. urzędowo wprowadzono nazwę Dźwirzyno^[32].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 29348
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 246 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Arkusz 1. Obszar PLH320017 (Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski) Ministerstwo Środowiska RP. [dostęp 2013-01-15].
5. Arkusz 2 i 3. Obszar PLB320010 (Wybrzeże Trzebiatowskie) Ministerstwo Środowiska RP. [dostęp 2013-01-15].
6. Marian Czerner: Wybrzeże Pomorza Zachodniego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1967, s. 136.
7. Rozporządzenie nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8.09.1992 r.
8. 2.6.2. Formy ochrony przyrody. W: Program ochrony środowiska gminy wiejskiej Kołobrzeg do 2012 roku. 2004-08, s. 29. [dostęp 2009-10-24].
9. 2.1. Rzeźba terenu. W: Program ochrony środowiska gminy wiejskiej Kołobrzeg do 2012 roku. 2004-08, s. 17. [dostęp 2009-10-24].
10. Uchwała Nr XXVIII/195/13 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 23 maja 2013 r. ws. wykazu kąpielisk (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2013 r. poz. 2496).
11. Bathing water quality - data viewer. European Environment Agency. [dostęp 2013-06-09]. (ang.).
12. XVI Ogólnopolski „Bieg ku Słońcu”. Urząd Gminy Kołobrzeg, 2011-08-02. [dostęp 2011-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-06)].
13. XIV Bieg Ku Słońcu. biegnij.com, 2009-07-27. [dostęp 2009-10-24].
14. Ten fragment nadmorskiej drogi rowerowej na wędrującej wydmie będzie niezwykły.
15. Iwona Marciniak „Już wiadomo co musi się znaleźć w projekcie”, Głos Koszaliński 28 marca 2017.
16. UKS ANCORA SHARKS.
17. Uchwała Nr XXVI/160/2005 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 20 maja 2005 r. ws. ustalenia planu sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz granic ich obwodów (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2005 r. Nr 55, poz. 1254).
18. Autobus szkolny. Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Dźwirzynie, 2012-09-04. [dostęp 2013-01-20].
19. Cennik. Gminne Centrum Sportu i Rekreacji w Dźwirzynie. [dostęp 2013-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-26)].
20. Uchwała Nr XXIV/140/97 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 31 stycznia 1997 roku ws. nadania statutów Sołectwom Gminy Kołobrzeg.
21. Uchwała Nr XXI/143/12 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 23 października 2012 r. ws. podziału Gminy Kołobrzeg na okręgi wyborcze (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012 r. poz.2876).
22. AndrzejA. Kuczkowski AndrzejA., Relikty późnośredniowiecznych oraz nowożytnych urządzeń nadbrzeżnych w Dźwirzynie, pow. Kołobrzeg [online] [dostęp 2017-05-08]  (ang.).
23. BarbaraB. Zabel BarbaraB., Indywidualni rybacy przybrzeżni we wsi Dźwirzyno, gm. Kołobrzeg „Kosz. Zeszyty Muz.” Nr 10, Koszalin, 1980 . Brak numerów stron w książce
24. Strategia rozwoju gminy Kołobrzeg. Urząd Gminy Kołobrzeg, 2000. (Uchwała Nr XX/127/2000 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 29 grudnia 2000 r.).
25. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1974 r. zmieniające rozporządzenie ws. rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości (Dz.U. z 1974 r. nr 16, poz. 89).
26. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 września 1981 r. zmieniające (Dz.Urz.MZ z 1981 r. Nr 10, poz. 38).
27. Most w Dźwirzynie w końcu otwarty. Kołobrzeski Serwis Informacyjny www.e-KG.pl, 2011-01-07. [dostęp 2011-10-16].
28. Uchwała Nr XI/82/11 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 30 listopada 2011 r. ws. nadania imienia.
29. Cod. No. 916 & 917. W: Rodgero Prümers: Pommersches Urkundenbuch. T. 2. Abt. 1, 1254-1278. Stettin: 1881, s. 236–237.
30. Cod. No. 2246. W: Paul Niekammer: Pommersches Urkundenbuch. T. 4. Abt. 1, 1301-1306. Stettin: 1902, s. 199.
31. Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski. T. 2. Kraków: 1997, s. 519. ISBN 83-85579-64-8.
32. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947 r. (M.P. z 1947 r. nr 111, poz. 719, s. 7).