Delapparentia

*Delapparentia*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Infrarząd	ornitopody
(bez rangi)	Iguanodontia
(bez rangi)	Iguanodontoidea/Styracosterna
Rodzaj	Delapparentia; Ruiz-Omeñaca, 2011
Gatunki
	D. turolensis Ruiz-Omeñaca, 2011;
	D. turolensis Ruiz-Omeñaca, 2011;
	Systematyka w Wikispecies

Delapparentia – rodzaj ornitopoda z kladu Iguanodontia, żyjącego we wczesnej kredzie (wczesny barrem) na terenach dzisiejszej Europy. Gatunkiem typowym jest D. turolensis, którego holotypem jest niekompletny szkielet pozaczaszkowy z zachowanymi kręgami szyjnymi i ogonowymi, fragmentami kręgów grzbietowych i krzyżowych, fragmentami żeber mostkowych, grzbietowych i szyjnych, niekompletnym lewym biodrem oraz fragmentami szewronów i skostniałych ścięgien. Holotyp D. turolensis odkryto w osadach formacji Camarillas niedaleko miejscowości Galve w hiszpańskiej prowincji Teruel. Okaz holotypowy D. turolensis jako pierwszy opisał w 1960 r. Albert-Félix de Lapparent, uznając go wówczas za przedstawiciela gatunku Iguanodon bernissartensis. W późniejszych publikacjach okaz ten uznawany był za przedstawiciela rodziny Iguanodontidae o niepewnej pozycji systematycznej lub − za de Lapparentem − zaliczany do gatunku I. bernissartensis; dopiero w 2011 r. José Ignacio Ruiz-Omeñaca ustanowił go holotypem nowego gatunku ornitopoda^[1]. Gasca, Canudo i Moreno-Azanza (2014) przypisali przedstawicielowi gatunku D. turolensis kość kulszową odkrytą w osadach formacji Blesa niedaleko miejscowości Jose w prowincji Teruel; autorzy opisali też odkrytą w osadach wymienionej formacji niekompletną kość zębową, którą uznali za należącą do przedstawiciela rodzaju Delapparentia o niepewnej przynależności gatunkowej lub bliskiego krewnego rodzaju Delapparentia^[2]. Gasca i współpracownicy (2015) opisali dodatkowe, nieznane wcześniej kości okazu holotypowego: łuk kręgu obrotowego oraz niekompletną lewą łopatkę^[3].

Ruiz-Omeñaca (2011) wskazał jako autapomorfie D. turolensis cechy budowy żeber mostkowych i grzbietowych oraz kości biodrowej^[1]. Gasca i współpracownicy (2015) zmodyfikowali jednak diagnozę D. turolensis, wskazując, że jedna z domniemanych autapomorfii tego gatunku (skostniałe żebra mostkowe) w rzeczywistości występuje też u innych ornitopodów, takich jak Dryosaurus, Zalmoxes, Camptosaurus, Mantellisaurus czy Iguanodon^[3]; wskazana jako autapomorfia cecha budowy żeber grzbietowych według autorów w ogóle nie występuje u D. turolensis, a jej stwierdzenie przez Ruiz-Omeñacę (2011) było wynikiem błędnej interpretacji anatomii żeber tego dinozaura^[3]. Według Ruiz-Omeñaki (2011) D. turolensis miał cechować wyrostek przedpanewkowy kości biodrowej o budowie podobnej do występującej u bliżej niespokrewnionego z Delapparentia rodzaju Zalmoxes^[1]; jednak według Gasci i współpracowników (2015) wyrostek przedpanewkowy kości biodrowej D. turolensis różni się od wyrostka przedpanewkowego Zalmoxes i bardziej przypomina budową wyrostek przedpanewkowy kości biodrowej innych bazalnych iguanodonów, w szczególności Barilium^[3]. Według Ruiz-Omeñaki (2011) przednie żebra D. turolensis były kośćmi pneumatycznymi^[1]; jednak Gasca i współpracownicy (2015) stwierdzili, że rzekome otwory pneumatyczne w żebrach to niewielkie wgłębienia umiejscowione obok wybrzuszeń, które mogły być miejscem przyczepu mięśni^[3].

Gasca i współpracownicy (2015) wskazali tylko jedną autapomorfię D. turolensis – wysoki łuk kręgu obrotowego; według autorów wysokość łuku kręgu obrotowego mierzona od podstawy tylnego wyrostka stawowego kręgu (postzygapophysis) przekracza połowę długości łuku kręgu. Dodatkowo według autorów D. turolensis wyróżnia niespotykana u innych bazalnych iguanodonów kombinacja cech budowy żeber, kręgów ogonowych, kości biodrowej i kości łonowej^[3].

D. turolensis jest przedstawicielem kladu obejmującego hadrozaury i wszystkich przedstawicieli grupy Iguanodontia bliżej spokrewnionych z nimi niż z kamptozaurem; Ruiz-Omeñaca nazywa ten klad Iguanodontoidea^[1], część autorów używa jednak na okresie tego kladu nazwy Styracosterna^[4]. Budowa kości miednicy sugeruje, że Delapparentia jest bazalnym przedstawicielem Iguanodontoidea/Styracosterna nienależącym do rodziny Hadrosauridae^[1]. Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Gascę i współpracowników (2015) potwierdziła przynależność D. turolensis do Styracosterna; na drzewie ścisłej zgodności Delapparentia jest w nierozwikłanej politomii z rodzajami Barilium, Kukufeldia i Lanzhousaurus oraz z kladem Hadrosauriformes (najmniejszym kladem obejmującym hadrozauroidy i Iguanodon)^[3].

W ocenie Verdú i współpracowników (2017) między szkieletami Delapparentia turolensis i Iguanodon bernissartensis nie występują żadne różnice, których nie dałoby się wyjaśnić zmiennością wewnątrzgatunkową; autorzy uznali holotyp D. turolensis za przedstawiciela rodzaju Iguanodon o niepewnej przynależności gatunkowej^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f José Ignacio Ruiz-Omeñaca. Delapparentia turolensis nov. gen et sp., un nuevo dinosaurio iguanodontoideo (Ornithischia: Ornithopoda) en el Cretácico Inferior de Galve. „Estudios Geológicos”. 67 (1), s. 83–110, 2011. DOI: 10.3989/egeol.40276.124. (hiszp.).
↑ José Manuel Gasca, José Ignacio Canudo i Miguel Moreno-Azanza. On the diversity of Iberian iguanodont dinosaurs: New fossils from the lower Barremian, Teruel province, Spain. „Cretaceous Research”. 50, s. 264–272, 2014. DOI: 10.1016/j.cretres.2014.05.009. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g José Manuel Gasca, Miguel Moreno-Azanza, José Ignacio Ruiz-Omeñaca i José Ignacio Canudo. New material and phylogenetic position of the basal iguanodont dinosaur Delapparentia turolensis from the Barremian (Early Cretaceous) of Spain. „Journal of Iberian Geology”. 41 (1), s. 57–70, 2015. DOI: 10.5209/rev_JIGE.2015.v41.n1.48655. (ang.).
↑ Sereno, P. C. 2005. Styracosterna. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 1 czerwca 2011]
↑ Francisco Javier Verdú, Pascal Godefroit, Rafael Royo-Torres, Alberto Cobos i Luis Alcalá. Individual variation in the postcranial skeleton of the Early Cretaceous Iguanodon bernissartensis (Dinosauria: Ornithopoda). „Cretaceous Research”. 74, s. 65–86, 2017. DOI: 10.1016/j.cretres.2017.02.006. (ang.).

[Delapparentia-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f José Ignacio Ruiz-Omeñaca. Delapparentia turolensis nov. gen et sp., un nuevo dinosaurio iguanodontoideo (Ornithischia: Ornithopoda) en el Cretácico Inferior de Galve. „Estudios Geológicos”. 67 (1), s. 83–110, 2011. DOI: 10.3989/egeol.40276.124. (hiszp.).

[2] José Manuel Gasca, José Ignacio Canudo i Miguel Moreno-Azanza. On the diversity of Iberian iguanodont dinosaurs: New fossils from the lower Barremian, Teruel province, Spain. „Cretaceous Research”. 50, s. 264–272, 2014. DOI: 10.1016/j.cretres.2014.05.009. (ang.).

[Delapparentia15-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g José Manuel Gasca, Miguel Moreno-Azanza, José Ignacio Ruiz-Omeñaca i José Ignacio Canudo. New material and phylogenetic position of the basal iguanodont dinosaur Delapparentia turolensis from the Barremian (Early Cretaceous) of Spain. „Journal of Iberian Geology”. 41 (1), s. 57–70, 2015. DOI: 10.5209/rev_JIGE.2015.v41.n1.48655. (ang.).

[4] Sereno, P. C. 2005. Styracosterna. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 1 czerwca 2011]

[5] Francisco Javier Verdú, Pascal Godefroit, Rafael Royo-Torres, Alberto Cobos i Luis Alcalá. Individual variation in the postcranial skeleton of the Early Cretaceous Iguanodon bernissartensis (Dinosauria: Ornithopoda). „Cretaceous Research”. 74, s. 65–86, 2017. DOI: 10.1016/j.cretres.2017.02.006. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja