Deli (ubiór)

Fotografia barwna, po lewej stronie na stojaku ubiór przypominający suknię lub kontusz, wykonany z ciemnogranatowej wzorzystej tkaniny, przepasany złotym pasem z tkaniny, obok po prawej damska suknia, niezwykle wzorzysta i kolorowa na manekinie, na którego głowie znajduje się czerwone nakrycie głowy zbliżone do przylegającej czapki, zwieńczone kilkudziesięciocentymetrowym pionowym elementem również w kolorze czerwonym ze złotymi aplikacjami
Deli męskie (z lewej) i damskie (z prawej), charakterystyczne dla Bajadów

Deli, deel[1] (mong. Дээл) – tradycyjny narodowy mongolski wierzchni ubiór męski, kobiecy i dziecięcy.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Deli występuje co najmniej od średniowiecza[2]; przypomina wyglądem żupan, noszą go mężczyźni, kobiety i dzieci[1]. Wykonuje się go z różnych tkanin: brokatu, jedwabiu, bawełny, wełny[2]. Wersja zimowa może być podszyta np. owczą skórą[3], zazwyczaj w stonowanych barwach (np. ciemny fiolet, ciemny granat), natomiast wersja letnia jest zwykle jaskrawa: np. pomarańczowa, czerwona, niebieska, zielona[3].

Szata długości trzech czwartych[3]. Lewa poła ubrania jest zakładana na prawą i przewiązywana jedwabnym pasem (bus)[1] lub pasem ze skóry[2]. Po prawej stronie znajduje się kilka (zazwyczaj od 5 do 6) zapięć, które trzymają lewą połę na miejscu[2]. Dodatkowo jedno zapięcie znajduje się pod pachą, trzy na ramieniu i jedno przy szyi[2]. Rękawy są na tyle długie, że zasłaniają dłonie i nie ma potrzeby zakładania rękawiczek do deli[3].

Mężczyźni wykorzystują pazuchę do noszenia tytoniu czy tabakierki oraz innych drobnych osobistych przedmiotów[1]. Tradycyjnie mieszkańcy stepów nosili także srebrną czarkę na kumys (ajaga), kindżał w pochwie z drewna i fajkę za cholewą[1].

Do deli zakłada się buty gutał z zadartymi nosami oraz czapkę małgaj, wykonaną zazwyczaj z futra lisa, jeśli jest noszona w porze zimowej[1]. Poza wykorzystywaniem deli jako ubioru bywa używana jako posłanie jak koc czy jako namiocik[2].

Zasięg

[edytuj | edytuj kod]

Deli jest noszone przez Mongołów oraz ludy tureckie, zwłaszcza przez osoby mieszkające poza miastem i trudniące się hodowlą zwierząt[2]. Na wsiach jest nieraz traktowane jako ubiór roboczy[3]. W miastach jest noszone zazwyczaj przez starsze osoby i bywa zakładane na ważne uroczystości[2].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Rycina jednobarwna przedstawiająca trzech mężczyzn w strojach przypominających kontusze z nakryciami głowy przypominającymi turbany
    Mongolscy ambasadorowie (XVII wiek)
  • Fotografia barwna przedstawiająca młodą kobietę w czerwonym stroju, sukni do kostek, na głowie ma przypominające miskę nakrycie głowy, jej długie czarne włosy są zaplecione w warkocze, a powyżej ich są uformowane w długie pasma
    Zamężna kobieta (1913)
  • Fotografia barwna. Trzy starsze kobiety w strojach przypominających kontusze, jedna ma ubiór w kolorze musztardowym, dwie w kolorze ciemnego fioletu; kobieta w musztardowym ubiorze z lewej i w fioletowym z prawej mają jasnozielone pasy z tkaniny, natomiast kobieta w środku ma skórzany pas, przypominający nieco pas kowbojski
    Kobiety w deli, jedna z ich ma założony skórzany pas (2007)
  • Fotografia barwna, dwóch mnichów stoi obok siebie w ubiorach przypominających żupany, w ciemnych barwach, ich ubiory są przepasane pomarańczowymi pasami z tkaniny
    Mnisi z Mongolii Wewnętrznej (2010)
  • Fotografia barwna, młody mnich stoi w ubiorze przypominającym żupan w ciemnych barwach, jego ubiór jest przepasany pomarańczowym pasem z tkaniny
    Mnich z Mongolii Wewnętrznej (2010)
  • Fotografia barwna, trzech muzyków siedzi i gra na instrumentach, są ubrani w stroje przypominające żupany
    Muzycy w deli (2011)
  • Fotografia barwna, dziesięć osób stoi obok siebie na otwartej przestrzeni przyrodniczej, każdy z nich jest ubrany w strój innego koloru, przypominający suknię lub żupan
    Mongołowie w deli z premierem Indii (2015)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Stefan Kojło, Mongolia. Informator turystyczny, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 17.
  2. ↑ a b c d e f g h Muunuu, Mongolian Traditional Clothing: The Deel [online], JamoGrand Network, 30 stycznia 2020 [dostęp 2024-01-24] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Jane Blunden, Mongolia, Bradt Travel Guides, 2008, s. 64, ISBN 978-1-84162-178-4 [dostęp 2024-01-24] (ang.).