Demokracja socjalistyczna

Nie mylić z: Socjaldemokracja i Demokracja ludowa. Zobacz też: Socjalizm demokratyczny.

Demokracja socjalistyczna (ros. социалистическая демократия) – typ demokracji, który rozwija się z proletariackiej demokracji okresu przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu^[1].

Przekształcenie się państwa dyktatury proletariatu w ogólnonarodowe państwo socjalistyczne

Po rewolucji socjalistycznej powstaje demokracja proletariacka, która istnieje w całym okresie przechodzenia od kapitalizmu do socjalizmu^[2]. Całkowite i ostateczne zwycięstwo socjalizmu, utworzenie społeczeństwa klas pracujących i likwidacja wyzysku człowieka przez człowieka(inne języki)Wyzysk siły roboczej znamionuje w politycznym życiu społeczeństwa przerastanie państwa dyktatury proletariatu w ogólnonarodowe państwo socjalistyczne, a demokracji proletariackiej — w ogólnonarodową demokrację socjalistyczną^[3][4]. Ponieważ klasa robotnicza jest najbardziej przodującą, zorganizowaną siłą społeczeństwa radzieckiego, realizuje ona swoją rolę kierowniczą również w okresie rozwiniętego budownictwa komunistycznego^[5].

Według ideologów radzieckich tylko socjalizm stwarza konieczne warunki ekonomiczne, społeczne i polityczne dla pełnego rozwoju demokracji^[6].

W społeczeństwie kapitalistycznym mamy demokrację okrojoną, nędzną, fałszywą, demokrację tylko dla bogaczy, dla mniejszości.

Włodzimierz Lenin, Państwo a rewolucja, 1917, Rozdział V, sekcja 2 "Przejście od kapitalizmu do komunizmu"

Ograniczony charakter demokracji burżuazyjnej(inne języki) szczególnie wyraźnie przejawił się w epoce imperializmu, a tym bardziej w okresie dalszego zaostrzenia się jego ogólnego kryzysu^[7]. W warunkach socjalizmu demokracja nabrała nowego sensu, ponieważ zasięgiem swym objęła całe społeczeństwo, dzięki czemu stała się demokracją rzeczywiście ogólnonarodową^[8]. Jedną z charakterystycznych form przejawiania się demokracji socjalistycznej jest coraz szerszy i bezpośredni udział narodu w decydowaniu o doniosłych zagadnieniach państwowych. Wszystkie waźniejsze projekty ustaw są najpierw oceniane w dyskusji ogólnonarodowej^[9].

Obumieranie demokracji

Lenin uważał, że w procesie rozwoju państwa socjalistycznego demokracja obumrze wraz z obumieraniem państwa, ponieważ w każdym przypadku ma ona charakter polityczny, jest związana z państwem, opiera się na nim i je wykorzystuje. W ustroju komunistycznym zniknie ta cecha demokracji^[10].

W rzeczy samej proces obumierania państwa dokonuje się w drodze rozwoju i pogłębiania demokracji socjalistycznej, podnoszenia świadomości społecznej, dyscypliny i odpowiedzialności mas oraz wzrostu ich udziału w życiu publicznym; poprzez rozwój instytucji przedstawicielskich, różnych form samorządu społecznego i kontroli społecznej nad aparatem urzędniczym we wszystkich dziedzinach; w walce z biurokratyzmem, z oderwaniem aparatu administracyjnego od mas pracujących. Jest to zarazem proces swoistego umocnienia państwa i jego zespolenia ze społeczeństwem. Zakłada on też przestrzeganie zasad praworządności zarówno przez przedstawicieli władzy, jak i przez obywateli.

Stanisław Widerszpil, Fryderyk Engels o państwie w społeczeństwie socjalistycznym^[11]

Pojęcie demokracji socjalistycznej w oficjalnej doktrynie politycznej PRL

Według Zygmunta Rybickiego i Andrzeja Werblana:

Demokracja socjalistyczna wiąże się nierozerwalnie z takimi zasadami, jak centralizm demokratyczny oraz system planowania i mieścić się musi w ramach założeń ustrojowych państwa socjalistycznego, którego funkcje wynikają zarówno z zadań wewnętrznych, jak i warunków międzynarodowych^[12].

W demokracji socjalistycznej nie ma miejsca dla pluralizmu politycznego:

W ramach ustroju socjalistycznego nie istnieją obiektywne klasowe podstawy, a także potrzeby pluralistycznej instytucjonalizacji różnic i platform politycznych. Jest natomiast potrzeba i są warunki dla rzeczywistej dyskusji nad problemami społecznymi i metodami ich rozwiązywania, dyskusji zmierzającej do wypracowywania optymalnych programów i decyzji oraz do osiągania na tej podstawie możliwie szerokiego zakresu jednomyślności w decydowaniu i działaniu. W ramach socjalistycznego systemu politycznego – którego ośrodkiem i siłą motoryczną jest partia klasy robotniczej – powstają warunki do rozwoju demokracji pośredniej i bezpośredniej, do żywego i bogatego życia politycznego^[13].

Oznacza to w praktyce, że ma funkcjonować tylko jedna partia polityczna, a dyskusja i krytyka mają się rozgrywać albo wewnątrz niej albo pochodzić od organizacji społecznych, zawodowych, młodzieżowych, związków zawodowych.

Krytyka władzy i dyskusja jest możliwa, jednak w ramach zakreślonych przez system (w ramach akceptacji socjalistycznej drogi rozwojowej); atak na jego instytucje, odwołanie do obcych ideologicznie sił politycznych, szerzenie dezinformacji i nieprawdziwych ocen są identyfikowane jako działania antysocjalistyczne i ostro zwalczane.

Partia robotnicza, zwykle określana po prostu jako partia, kieruje się zasadą określaną jako partyjne kierownictwo aparatem państwowym:

Chodzi o to, aby partia, rozumiana nie tylko jako jej kierownicze instancje, wywierała faktyczny wpływ na rozstrzyganie węzłowych zagadnień występujących w różnych ogniwach władzy i administracji państwowej...^[12].

Partia kieruje całą działalnością państwa. Sprawuje kontrolę nad działalnością jego organów i osób spełniających odpowiedzialne funkcje w aparacie państwowym.

W gospodarce stosowana jest gospodarka planowa, w przeciwieństwie do gospodarki rynkowej panującej w państwach kapitalistycznych.

Na szczeblu lokalnym ogniwa terenowe partii współpracują z radami narodowymi oraz z organami władzy i administracji w terenie na podobnych zasadach jak na szczeblu centralnym. Rady narodowe współpracują ze znajdującymi się na ich terenie przedsiębiorstwami państwowymi.

Przypisy

1. Bielakow i in. 1964 ↓, s. 806.
2. Fiedosiejew i in. 1978 ↓, s. 302-303.
3. Bielakow i in. 1964 ↓, s. 914.
4. Fiedosiejew i in. 1978 ↓, s. 303.
5. Bielakow i in. 1964 ↓, s. 915.
6. Szachnazarow i in. 1982 ↓, s. 64, 221.
7. Spirkin 1968 ↓, s. 489.
8. Bielakow i in. 1964 ↓, s. 807.
9. Spirkin 1968 ↓, s. 500.
10. Fiedosiejew i in. 1978 ↓, s. 311.
11. Stanisław Widerszpil: Fryderyk Engels o państwie w społeczeństwie socjalistycznym, Państwo i Prawo, luty 1971.
12. Zygmunt Rybicki, Andrzej Werblan: Historyczne miejsce demokracji socjalistycznej, Państwo i Prawo, nr 8–9, 1977.
13. Zygmunt Rybicki, Andrzej Werblan: Historyczne miejsce demokracji socjalistycznej, Państwo i Prawo, nr 8–9, 1977. W innym miejscu wyjaśniają oni to następująco: „...rozwija się demokracja odrzucająca instytucjonalizację podziałów politycznych i konkurencję ugrupowań, opierająca się na współuczestnictwie wszystkich ludzi pracy w rządzeniu, w podejmowaniu decyzji i ich realizacji”.

Bibliografia

• Aleksiej Bielakow, Fiodor Burłacki, Jurij Melwil, Abram Milejkowski, Sołomon Wygodzki, i in.: Podstawy marksizmu-leninizmu : podręcznik (Tyt. oryg.: Osnovy marksizma-leninizma). Pod redakcją Otto Kuusinena, tłumacz Regina Hekker i in.. Wyd. IV na podstawie II wydania rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964. (pol.).
• Fiodor Fiedosiejew, Wiktor Afanasjew, Karen Brutenc, Fiodor Burłackij, Jurij Krasin, i in.: Naukowy komunizm. Pod redakcją Piotra Fiedosiejewa, tł. Mirosław Skwiecińskii. Wyd. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
• Aleksandr Spirkin: Zarys filozofii marksistowskiej (Tyt. oryg.: Kurs marksistskoj fiłosofii). tł. Lucyna Smolińska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968. (pol.).
• Gieorgij Szachnazarow, Aleksandr Boborykin, Jurij Krasin, Władimir Suchodiejew: Obszczestwowiedienije. Moskwa: Политиздат, 1982, seria: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений. (ros.).

Linki zewnętrzne

• demokracja socjalistyczna. [w:] Historia [on-line]. Encyklopedia w INTERIA.PL. [dostęp 2021-04-01]. (pol.).