Desman

Desman

Desmana
Güldenstaedt, 1777[1]
Przedstawiciel rodzaju – desman ukraiński (D. moschata)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	owadożery
Podrząd	Erinaceota
Rodzina	kretowate
Podrodzina	krety
Plemię	desmany
Rodzaj	desman
Typ nomenklatoryczny
Castor moschatus Linnaeus, 1758
Synonimy Desman[a]: Lacépède, 1799[2] Mygale G. Cuvier, 1800[3] Desmanus[a] Rafinesque, 1815[4] Myale[b]: J.E. Gray, 1821[5] Myogalea[b]: J.B. Fischer, 1829[6] Caprios[c] Wagler, 1830[7] Myogale[b] Brandt, 1836[8] Palaeospalax R. Owen, 1846[9] Praedesmana Topachevsky & Pashkov, 1983[10] Pliodesmana Topachevsky & Pashkov, 1983[11] Galemodesmana Topachevsky & Pashkov, 1983[12]
Gatunki
13 gatunków (w tym 12 wymarłych) – zobacz opis w tekście
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Desman^[13] (Desmana) – rodzaj ssaków z podrodziny kretów (Talpinae) w obrębie rodziny kretowatych (Talpidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w Ukrainie, Rosji i Kazachstanie^[14][15].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 193–240 mm, długość ogona 180–210 cm; masa ciała 370–450 g^[16][17].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Anton Güldenstädt na łamach Beschäftigungen der Berlinischen Gesellschaft Naturforschender Freunde^[1]. Na gatunek typowy wyznaczył (oznaczenie monotypowe) desmana ukraińskiego (D. moschata).

Etymologia

• Desmana (Desman, Desmanus): fr. desman, niem. desman ‘desman’, od szw. desman råtta ‘szczur piżmowy’, od desman ‘piżmo’^[18].
• Mygale (Myale, Myogalea): gr. μυγαλη mugalē ‘ryjówka’, od μυς mus, μυος muos ‘mysz’; γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’^[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Castor moschatus Linnaeus, 1758.
• Caprios: gr. καπριος kaprios ‘jak dzik’, od κάπρος kapros ‘dzik’^[20].
• Palaeospalax: gr. παλαιος palaios ‘stary, antyczny’; σπαλαξ spalax, σπαλακος spalakos ‘kret’^[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Palaeospalax magnus Owen, 1846.
• Praedesmana: łac. prae ‘przed’^[22]; rodzaj Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana thermalis Kormos, 1930.
• Pliodesmana: pliocen, od gr. πλειων pleiōn ‘więcej’, forma wyższa od πολυς polus ‘dużo’^[23]; rodzaj Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana (Pliodesmana) jalpugensis Topachevskii & Pashkov, 1983.
• Galemodesmana: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Galomys Kaup, 1829 (wychuchol) i Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman)^[24]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana (?) nehringi Kormos, 1913.

Podział systematyczny

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^{[25][17][14][13]}:

• Desmana moschata (Linnaeus, 1758) – desman ukraiński

Opisano również kilkanaście gatunków wymarłych^[26]:

• Desmana inflata Rümke, 1985^[27] (Hiszpania; pliocen)
• Desmana jalpugensis Topachevsky & Pashkov, 1983^[11] (Ukraina; pliocen)
• Desmana kowalskae Rümke, 1985^[28] (Polska; pliocen)
• Desmana kujalnikensis Pashkov & Topachevsky, 1990^[29] (Ukraina; pliocen)
• Desmana magna (R. Owen, 1846)^[9] (Wielka Brytania; plejstocen)
• Desmana marci Minwer-Barakat, García-Alix, Martín-Suárez & Freudenthal, 2020^[30] (Hiszpania; pliocen)
• Desmana meridionalis Topachevsky & Pashkov, 1990^[31] (Ukraina; pliocen)
• Desmana moldavica Pashkov & Topachevsky, 1990^[32] (Ukraina; pliocen)
• Desmana nehringi Kormos, 1913^[33] (Węgry; pliocen)
• Desmana nogaica Topachevsky & Pashkov, 1990^[34] (Ukraina; miocen)
• Desmana polonica Pashkov & Topachevsky, 1990^[35] (Polska; pliocen)
• Desmana thermalis Kormos, 1930^[36] (Rumunia; plejstocen)

Uwagi

1. Wariant pisowni Desmana Güldenstaedt, 1777.
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Mygale G. Cuvier, 1800.
3. Nowa nazwa dla Mygale G. Cuvier, 1800.

Przypisy

1. J.A. Güldenstaedt. Beschreibung des Desmans. „Beschäftigungen der Berlinischen Gesellschaft Naturforschender Freunde”. 3, s. 108, 1777. (niem.). 
2. B.G. de Lacépède: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 7. (fr.).
3. G. Cuvier: Lecons d’anatomie comparée. T. 1. Paris: Baudouin, 1800, s. tab. 1. (fr.).
4. C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 59. (fr.).
5. J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 300, 1821. (ang.). 
6. J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J.G. Cottae, 1829, s. 250. (łac.).
7. J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 14. (niem.).
8. J.F. von Brandt. Bemerkungen über den innern Bau des Wuychuchol *) (Myogale moschata), im Vergleich mit dem des Maulwurfs und der Spitzmaus (Sorex araneus); ein Sendschreiben au den Heiausgeber. „Archiv für Naturgeschichte”. 2 (1), s. 176, 1836. (niem.). 
9. R. Owen: A history of British fossil mammals and birds. London: John Van Voorst, 1846, s. 25. (ang.).
10. Topachevsky i Pashkov 1983 ↓, s. 41.
11. Topachevsky i Pashkov 1983 ↓, s. 42.
12. Topachevsky i Pashkov 1983 ↓, s. 43.
13. Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 76. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
14. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 82. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
15. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Desmana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-05-13].
16. B. Kryštufek & M. Motokawa: Family Talpidae (Moles, Desmans, Star-nosed Moles and Shrew Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 604–605. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
17. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 444. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
18. Palmer 1904 ↓, s. 223.
19. Palmer 1904 ↓, s. 437.
20. Palmer 1904 ↓, s. 159.
21. Palmer 1904 ↓, s. 504.
22. Jaeger 1959 ↓, s. 206.
23. Jaeger 1959 ↓, s. 202.
24. Topachevsky i Pashkov 1983 ↓, s. 44.
25. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-25]. (ang.).
26. J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Desmana Güldenstaedt, 1777, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-25]  (ang.).
27. Rümke 1985 ↓, s. 98.
28. Rümke 1985 ↓, s. 96.
29. Pashkov i Topachevsky 1990 ↓, s. 29.
30. R. Minwer-Barakat, A. García-Alix, E. Martín-Suárez & M. Freudenthal. Early Pliocene Desmaninae (Mammalia, Talpidae) from Southern Spain and the origin of the genus Desmana. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 40 (5), s. 4, 2020. DOI: 10.1080/02724634.2020.1835936. (ang.). 
31. Topachevsky i Pashkov 1990 ↓, s. 28.
32. Pashkov i Topachevsky 1990 ↓, s. 28.
33. T. Kormos. Három új fossilis pézsmacziczkány-faj Magyarország faunájában. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 11, s. 128, 1913. (węg.). 
34. Topachevsky i Pashkov 1990 ↓, s. 32.
35. Pashkov i Topachevsky 1990 ↓, s. 33.
36. T. Kormos. Desmana thermalis n. sp. eine neue präglazilae Bisamspitzmaus aus Ungarn. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 27, s. 5, 1930. (niem.). 

Bibliografia

• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
• E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
• В.А. Топачевский & А.В. Пашков. Надвидовая систематика выхухолей рода Desmanа (Insectivora, Talpidae). „Вестник зоологии”. 1983 (3), s. 39–45, 1983. (ros.). 
• C.G. Rümke. A review of fossil and Recent Desmaninae (Talpidae, Insectivora). „Utrecht Micropaleontological Bulletins, Special Publication”. 4, s. 1–241, 1985. (ang.). 
• В.А. Топачевский & А.В. Пашков. Новые представители рода Desmana (Insectivora, Talpidae) из эоплейстоценовых отложений юга европейской части СССР. „Вестник зоологии”. 1990 (1), s. 28–38, 1990. (ros.). 
• А.В. Пашков & В.А. Топачевский. Новые представители рода Desmana (Insectivora, Talpidae) из позднеплиоценовых отложении центральной Европы и юго-запада европейской части СССР. „Вестник зоологии”. 1990 (5), s. 25–34, 1990. (ros.). 

Kontrola autorytatywna (takson monotypowy):

• LNB: 000331637

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 111085
• GBIF: 2436116
• identyfikator iNaturalist: 47031
• ITIS: 633469
• NCBI: 182681
• identyfikator taksonu Fossilworks: 40402
• CoL: 43LY