Doględka

Doględka
Ilustracja
Grindelia hirsutula
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

doględka

Nazwa systematyczna
Grindelia Willdenow
Ges. Naturf. Freunde Berlin Mag. Neuesten Entdeck. Gesammten Naturk. 1: 259. 1807[3]
Typ nomenklatoryczny

G. inuloides Willdenow[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Grindelia squarrosa

Doględka, doględa, grindelia[5] (Grindelia Willd.) – rodzaj bylin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje ok. 66 gatunków[4]. Zasięg rodzaju obejmuje Amerykę Północną od Alaski po południowe krańce Meksyku oraz Amerykę Południową na południe od Peru i Boliwii[4]. Jako rośliny introdukowane obecne są w Europie, na Dalekim Wschodzie i w Australii[4]. W Polsce zadomowionym przybyszem jest doględka nastroszona G. squarrosa[5].

Niektóre gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako rośliny ozdobne. Niektóre wykorzystywane są także jako lecznicze, zwłaszcza doględka mocna G. hirsutula i doględka nastroszona G. squarrosa[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny zielne (zarówno roczne, jak i wieloletnie) i półkrzewy osiągające od kilkunastu do ponad 2,5 m wysokości. Łodygi pojedyncze lub liczne, nierozgałęzione lub rozgałęzione, zwykle prosto wzniesione, rzadziej płożące lub podnoszące się. Rośliny nagie lub owłosione, czasem ogruczolone i żywiczne[7].
Liście
Skrętoległe, odziomkowe i łodygowe, u nasady pędu zwykle ogonkowe, wyżej siedzące, często z nasadami obejmującymi łodygę. Blaszka różnego kształtu – owalna, jajowata, łopatkowata, trójkątna, lancetowata lub równowąska, na brzegu zwykle piłkowana lub ząbkowana, rzadko bywa całobrzega, karbowana lub pierzastoklapowana (tylko w przypadku dolnych liści)[7].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki tworzące na szczytach pędów baldachogroniaste lub wiechowate kwiatostany złożone. Okrywy są zwykle kulistawe lub półkuliste, szerokie, czasem dzwonkowate, o średnicy od 0,5 do 2,5 cm, rzadko nawet większej. Listki okrywy liczne – od kilkudziesięciu do ponad 100 w 3–4 i większej liczbie rzędów, zwykle równowąskie do lancetowatych, podobnej długości, na końcach odgięte mniej lub bardziej, po stronie doosiowej często ożywicowane. Dno koszyczka płaskie lub wypukłe, dołeczkowane. Kwiatów języczkowych (żeńskich) na skraju koszyczka czasem brak, ale zwykle są obecne w liczbie od kilku do ponad 60. Ich korona jest żółta lub pomarańczowa. Kwiaty rurkowate w środkowej części koszyczka są obupłciowe lub funkcjonalnie męskie, są liczne (zwykle ponad 100), ich korony są żółte[7].
Owoce
Niełupki owalne do jajowatych, nieco ścieśnione, czasem nieco kanciaste. Mają barwę od białej przez słomkową, szarą, brązową do czerwonej i powierzchnię gładką, kreskowaną, żebrowaną, owłosioną lub nagą. Puch kielichowy odpadający, w postaci kilku lub kilkunastu prostych lub skręconych, gładkich lub pierzastych ości[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Grindelia integrifolia
Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Astereae i podrodziny Asteroideae w obrębie rodziny astrowatych (Asteraceae)[8]. W obrębie plemienia zaliczany do podplemienia Machaerantherinae[9].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-19] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-19] (ang.).
  3. ↑ a b Grindelia Willdenow. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian, National Museum of Natural History. [dostęp 2022-08-19].
  4. ↑ a b c d e Grindelia Willd.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-19].
  5. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 90, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 407, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d John L. Strother, Mark A. Wetter: Grindelia Willdenow. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-19].
  8. ↑ Genus Grindelia Willd.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2022-08-19]. (ang.).
  9. ↑ Machaerantherinae G.L.Nesom. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. TICA. [dostęp 2022-08-19].