Doględka mocna

Doględka mocna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	doględka
Gatunek	doględka mocna
	Nazwa systematyczna
	Grindelia hirsutula Hook. & Arn.; Bot. Beechey Voy.: 147 (1833)
Synonimy
	Grindelia acutifolia Steyerm.; Grindelia andersonii Piper; Grindelia arenicola Steyerm.; Grindelia blakei Steyerm.; Grindelia bracteosa J.T.Howell; Grindelia brownii A.Heller; Grindelia camporum Greene; Grindelia collina J.K.Henry; Grindelia columbiana (Piper) Rydb.; Grindelia cuneifolia Nutt.; Grindelia discoidea Nutt.; Grindelia fastigiata Greene; Grindelia hallii Steyerm.; Grindelia hendersonii Greene; Grindelia humilis Hook. & Arn.; Grindelia inornata Greene; Grindelia integerrima Rydb.; Grindelia lanata Greene; Grindelia latifolia Kellogg; Grindelia macrophylla Greene; Grindelia maritima (Greene) Steyerm.; Grindelia nana Nutt.; Grindelia oregana A.Gray; Grindelia pacifica M.E.Jones; Grindelia paludosa Greene; Grindelia patens Greene; Grindelia paysonorum H.St.John; Grindelia perennis A.Nelson; Grindelia procera Greene; Grindelia revoluta Steyerm.; Grindelia robusta Nutt.; Grindelia rubricaulis DC.; Grindelia stricta DC.; Grindelia venulosa Jeps.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Doględka mocna^[4], doględa wielka, grindelia (Grindelia hirsutula Hook. & Arn.) – gatunek byliny z rodziny astrowatych (Asteraceae). Zasięg tego gatunku obejmuje zachodnie części obu kontynentów amerykańskich^[5]. Poza obszarem naturalnego występowania bywa uprawiana, w tym także w Polsce^[4]. Ziele stosowane jest w lecznictwie.

Morfologia

Pokrój: Roślina silnie rozgałęziona, osiąga wysokość do 1 m. Wszystkie nadziemne organy z wyjątkiem kwiatów okryte są mlecznobiałą żywicą.
Liście: Naprzemianległe, obejmujące u nasady łodygę, podłużniesercowate, na brzegu grubo piłkowane, mięsiste.
Kwiaty: Żółte, zebrane w koszyczki na szczytach pędów.

Cechy fitochemiczne

Ziele doględki zawiera około 20% substancji żywicowych (wśród nich kwasy dwuterpenowe oraz ich estry z wyższymi alkoholami). Doględka zawiera około 0,3% olejku eterycznego, którego głównym składnikiem jest borneol i inne terpeny. Poza tym w zielu stwierdzono do 0,7% flawonoidów, około 4% garbników, saponin, fitosterol grindelol, związki goryczowe, diterpeny, fenolokwasy i sole mineralne^[5]^[6].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Wyciągi alkoholowe z ziela działają rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli i przewodu pokarmowego, przywracają prawidłowe napięcie mięśni gładkich oskrzeli. Upłynniają śluz zalegający w górnych drogach oddechowych i ułatwiają odkrztuszanie. Niszczą także przy tym bakterie wywołujące stany zapalne gardła i oskrzeli. Za sprawą działania rozkurczowego na przewód pokarmowy wyciągi zwalczają bóle brzucha. Poza tym bywają stosowane zewnętrznie w leczeniu objawów skórnych chorób alergicznych działając przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwalergicznie^[6]^[5]. W Ameryce Północnej doględka jest stosowana także jako lek pomocniczy w białaczce oraz przewlekłym gośćcu stawowym i mięśniowym^[6]. Do celów leczniczych wykorzystuje się zbierane latem kwitnące wierzchołki pędów, suszone w miejscach zacienionych i przewiewnych^[6]. Surowcem leczniczym jest ziele doględki – Herba Grindeliae^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Grindelia hirsutula Hook. & Arn.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-19].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland – a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok (red.): Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 245. ISBN 978-83-200-3401-1. OCLC 750093865. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Aleksander Ożarowski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987. 83-202-0472-0.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Grindelia hirsutula Hook. & Arn.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-19].

[mirek-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland – a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[lamer-5] Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok (red.): Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 245. ISBN 978-83-200-3401-1. OCLC 750093865. (pol.).

[ozar-6] Aleksander Ożarowski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987. 83-202-0472-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]