Doględka mocna

Doględka mocna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

doględka

Gatunek

doględka mocna

Nazwa systematyczna
Grindelia hirsutula Hook. & Arn.
Bot. Beechey Voy.: 147 (1833)[3]
Okrywa koszyczka

Doględka mocna[4], doględa wielka, grindelia (Grindelia hirsutula Hook. & Arn.) – gatunek byliny z rodziny astrowatych (Asteraceae). Zasięg tego gatunku obejmuje zachodnie części obu kontynentów amerykańskich[5]. Poza obszarem naturalnego występowania bywa uprawiana, w tym także w Polsce[4]. Ziele stosowane jest w lecznictwie.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Roślina silnie rozgałęziona, osiąga wysokość do 1 m. Wszystkie nadziemne organy z wyjątkiem kwiatów okryte są mlecznobiałą żywicą.
Liście
Naprzemianległe, obejmujące u nasady łodygę, podłużniesercowate, na brzegu grubo piłkowane, mięsiste.
Kwiaty
Żółte, zebrane w koszyczki na szczytach pędów.

Cechy fitochemiczne

[edytuj | edytuj kod]

Ziele doględki zawiera około 20% substancji żywicowych (wśród nich kwasy dwuterpenowe oraz ich estry z wyższymi alkoholami). Doględka zawiera około 0,3% olejku eterycznego, którego głównym składnikiem jest borneol i inne terpeny. Poza tym w zielu stwierdzono do 0,7% flawonoidów, około 4% garbników, saponin, fitosterol grindelol, związki goryczowe, diterpeny, fenolokwasy i sole mineralne[5][6].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Roślina lecznicza

Wyciągi alkoholowe z ziela działają rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli i przewodu pokarmowego, przywracają prawidłowe napięcie mięśni gładkich oskrzeli. Upłynniają śluz zalegający w górnych drogach oddechowych i ułatwiają odkrztuszanie. Niszczą także przy tym bakterie wywołujące stany zapalne gardła i oskrzeli. Za sprawą działania rozkurczowego na przewód pokarmowy wyciągi zwalczają bóle brzucha. Poza tym bywają stosowane zewnętrznie w leczeniu objawów skórnych chorób alergicznych działając przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwalergicznie[6][5]. W Ameryce Północnej doględka jest stosowana także jako lek pomocniczy w białaczce oraz przewlekłym gośćcu stawowym i mięśniowym[6]. Do celów leczniczych wykorzystuje się zbierane latem kwitnące wierzchołki pędów, suszone w miejscach zacienionych i przewiewnych[6]. Surowcem leczniczym jest ziele doględki – Herba Grindeliae[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. a b Grindelia hirsutula Hook. & Arn.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-19].
  4. a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland – a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. a b c d Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok (red.): Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 245. ISBN 978-83-200-3401-1. OCLC 750093865. (pol.).
  6. a b c d Aleksander Ożarowski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987. 83-202-0472-0.