Dreszcze (film 1981)

Dreszcze

Gatunek	dramat psychologiczny polityczny
Rok produkcji	1981
Data premiery	23 listopada 1981
Kraj produkcji	Polska
Język	polski
Czas trwania	101 minut
Reżyseria	Wojciech Marczewski
Scenariusz	Wojciech Marczewski
Główne role	Tomasz Hudziec Teresa Marczewska Zdzisław Wardejn Jerzy Bińczycki
Muzyka	Andrzej Trzaskowski
Zdjęcia	Jerzy Zieliński
Scenografia	Barbara Kawecka Andrzej Kowalczyk
Kostiumy	Alicja Wasilewska
Montaż	Irena Choryńska
Produkcja	Zbigniew Tołłoczko
Wytwórnia	Zespół Filmowy „Tor”

Dreszcze – polski psychologiczny film polityczny z 1981 roku w reżyserii Wojciecha Marczewskiego, nakręcony na podstawie autorskiego scenariusza. Tematem filmu są czasy stalinizmu widziane oczyma dorastającego chłopca Tomka Żukowskiego (Tomasz Hudziec), który przeżywa polityczną fascynację komunistyczną propagandą oraz erotyczną fascynację szerzącą ową propagandę druhną-przewodniczką (Teresa Marczewska)^[1]. Film miał premierę 23 listopada 1981^[2], lecz po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce objęty był zakazem rozpowszechniania^[3][4]. Do dystrybucji kinowej wrócił dopiero w 1984 roku^[5][6] na mocy decyzji podjętej jeszcze pod koniec 1983 roku przez ministra kultury i sztuki Kazimierza Żygulskiego^[7].

Fabuła

Akcja filmu rozpoczyna się w 1955 roku. Trzynastoletni Tomek Żukowski doświadcza widoku brutalnego aresztowania ojca przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, po czym zostaje zakwalifikowany na kilkutygodniowy obóz szkoleniowy. Zakochany w druhnie-przewodniczce, fanatycznej zwolenniczce komunistycznej propagandy, przechodzi przemianę psychiczną. W jej wyniku Tomek oddala się od ideałów, które wpajał mu ojciec, a tym samym staje się gorliwym wyznawcą komunizmu. Jednak potajemnie słuchane przez uczestników obozu Radio Wolna Europa donosi o Poznańskim Czerwcu 1956 roku. W wyniku odwilży ustrojowej wielu więźniów politycznych, w tym także ojciec Tomka, zostaje poddanych amnestii i opuszcza więzienie. Również młodzieżowy obóz szkoleniowy zostaje pospiesznie rozwiązany, a Tomek wraca do swoich rodziców^[8].

Obsada

• Tomasz Hudziec jako Tomek Żukowski
• Teresa Marczewska jako druhna przewodniczka
• Zdzisław Wardejn jako inspektor
• Jerzy Bińczycki jako Cebula, nauczyciel j. polskiego
• Teresa Sawicka jako matka Tomka
• Marlena Andrzejewska jako druhna
• Małgorzata Dobrowolska jako Małgosia
• Mieczysław Łoza jako milicjant
• Ferdynand Matysik jako chłop
• Włodzimierz Kowalewski jako wychowawca obozowy
• Erwin Nowiaszek jako higienista
• Włodzimierz Musiał jako sąsiad
• Małgorzata Pritulak jako matka Tadka
• Ryszard Kotys jako stróż
• Marek Kondrat jako wychowawca klasy
• Marian Opania jako Zbyszek
• Władysław Kowalski jako Ojciec Tomka
• Bogusław Linda jako UB-ek

Produkcja

Zdjęcia do filmu kręcone były w pałacu w Bożkowie^[9].

W 2005 ukazał się na płycie DVD.

Odbiór

Rafał Marszałek pisał dla „Kultury”, iż: „Utwór Marczewskiego to jeden z pierwszych filmów z kręgu młodego kina wyzbyty publicystycznej bezwzględności. Ponure doktrynerstwo zetempowskiej generacji podlega tu osądowi jako historyczny błąd, ale nie jako nikczemność”^[10]. Z kolei Marek Haltof stwierdzał, że Dreszcze spowija „ciężki, miejscami zbyt oczywisty symbolizm”, czego przykładem jest fotografia Karola Marksa ze łzami w jego oczach, pod koniec filmu zmieszana z błotem^[11]. Haltof dodawał, że Dreszcze przypominają Zmory tego samego reżysera ze względu na usadowienie w opresyjnym środowisku, przeżywaną przez bohaterów erotyczną bądź polityczną fascynację oraz obecność postaci manipulatora^[11].

Nagrody i wyróżnienia

Film zdobył następujące nagrody i wyróżnienia:

• 1981 - Teresa Marczewska Gdynia (do 1986 Gdańsk) (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych) - wyróżnienie honorowe za rolę
• 1981 - Wojciech Marczewski Gdynia (Festiwal Filmowy w Gdyni) - Nagroda Główna Jury
• 1981 - Irena Choryńska Gdynia (do 1986 Gdańsk) (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych) - wyróżnienie honorowe za montaż
• 1982 - Wojciech Marczewski Berlin (MFF) - "Srebrny Niedźwiedź"
• 1982 - Wojciech Marczewski Berlin (MFF) - nagroda FIPRESCI
• 1982 - Wojciech Marczewski Berlin (MFF) - nagroda OCIC (Międzynarodowa Katolicka Organizacja Filmowa)
• 1982 - Wojciech Marczewski Berlin (MFF) - nagroda Międzynarodowego Zrzeszenia Klubów Filmowych
• 1983 - Wojciech Marczewski Don Kichot (Nagroda PF DKF)^[12]

Przypisy

1. Jan Lewandowski: 100 filmów polskich. Chorzów: Videograf II, 2004. ISBN 83-7183-326-1. Brak numerów stron w książce
2. Londyn obcuje z półkownikami. Przegląd filmów ocenzurowanych. [dostęp 2007-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-07-15)].
3. Polskie science-fiction na Festiwalu w Gdyni [online], Multikino Vue [dostęp 2021-09-10]  (ang.).
4. JerzyJ. Eisler JerzyJ., Dreszcze (film), „Pamięć.pl” (4), 2016, s. 51–54 .
5. WojciechW. Kałużyński WojciechW., Gry o wolność Wojciecha Marczewskiego [online], Dziennik.pl, 4 lutego 2010 [dostęp 2021-09-10]  (pol.).
6. Serwis informacyjny. FIlm, „Dziennik Polski” (229), 27 września 1984, s. 4 .
7. Filmy wycofane wracają na ekrany, „Film” (49), 1983, s. 2 .
8. Dreszcze. Akademia Polskiego Filmu. [dostęp 2019-08-10].
9. Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Ziemia Kłodzka. Przewodnik, Wydawca: Rewasz, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, s. 103
10. Marszałek Rafał. Rodzina zastępcza. „Kultura”. 48, 1981. brak numeru strony
11. Marek Haltof. The Representation of Stalinism in Polish Cinema. „Canadian Slavonic Papers”. 42 (1-2), s. 52-53, 2015. DOI: 10.1080/00085006.2000.11092237. 
12. Film polski

Bibliografia

• Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Ziemia Kłodzka. Przewodnik, Wydawca: Rewasz, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, s. 103

Linki zewnętrzne

• Dreszcze w bazie IMDb (ang.)
• Dreszcze w bazie Filmweb
• Dreszcze w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Dreszcze w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Dreszcze w bazie Akademii Polskiego Filmu