Dwupierścieniak cesarski

Dwupierścieniak cesarski
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

Biannulariaceae

Rodzaj

dwupierścieniak

Gatunek

dwupierścieniak cesarski

Nazwa systematyczna
Catathelasma imperiale (P. Karst.) Singer
Revue Mycol., Paris 5: 9 (1940)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Multimedia w Wikimedia Commons

Dwupierścieniak cesarski (Catathelasma imperiale (P. Karst.) Singer) – gatunek grzybów z rodziny Biannulariaceae[2].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Catathelasma, Biannulariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1879 r. Petter Karsten nadając mu nazwę Armillaria imperialis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1940 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Catathelasma[2].

Synonimy[3]:

  • Agaricus imperialis Fr. 1845
  • Armillaria imperialis Quél. 1872
  • Armillaria nobilis Murrill 1914
  • Biannularia imperialis (Quél.) Beck 1922
  • Clitocybe imperialis (Quél.) Ricken 1914
  • Omphalia imperialis (Quél.) Quél. 1886

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r.[4] Dawniej nazywany był opieńką cesarską, bedłką cesarską lub czopem[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 5–20 cm, za młodu półkulisty, później płaskołukowaty, w końcu lejkowato wklęsły. Brzeg długo pozostaje podwinięty. Powierzchnia łuskowata o barwie od bladobrązowej do brązowej[6]. Młode owocniki są trudne do zauważenia, gdyż są ukryte w ściółce leśnej. Przez długi czas otoczone są osłoną[5].

Blaszki

Głęboko zbiegające na trzon, wąskie o barwie od jasnokremowej do żółtej z brązowym odcieniem[6].

Trzon

Wysokość 7–16 cm, grubość 3–5 cm, walcowaty lub kołkowaty, zwężony dołem, pełny i twardy. Powierzchnia o barwie od białej do ochrowej. Posiada wyraźny skórzasty i odstający pierścień[6]. Pierścień ten jest podwójny i trwały[6].

Miąższ

Gruby, twardy, soczysty, barwy białej. Smak i zapach mączno-ogórkowy[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki eliptyczne, wydłużone, gładkie, o rozmiarach 10–15 × 4–6 μm[7].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, w niektórych krajach Europy oraz w Korei i Japonii[8]. W Polsce jest rzadki. W literaturze naukowej do 2020 r. podano 16 stanowisk historycznych i 6 współczesnych (niektóre błędnie)[9]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[10]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczony do kategorii grzybów wymierających (E)[11]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Niemczech, Estonii, Szwecji, Finlandii, Słowacji, Czechach[4].

Pojawia się w lasach iglastych i mieszanych, ale także na pastwiskach i przy potokach, szczególnie w lasach podgórskich. Rośnie głównie pod świerkami i sosnami oraz w borówkach. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października[6].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb mykoryzowy[4]. Należy do smacznych grzybów jadalnych, ale w Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Catathelasma imperiale, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  2. ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2020-05-12].
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
  4. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ a b Henryk Orłoś, Atlas grzybów leśnych, Warszawa: PWRiL, 1974.
  6. ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  7. ↑ Catathalesma imperiale [online], Mushroom Expert [dostęp 2013-03-04].
  8. ↑ Mapa zasięgu Catathalesma imperiale na świecie. Discover Life. [dostęp 2021-11-05].
  9. ↑ Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  10. ↑ Aktualne stanowiska dwupierścieniaka cesarskiego w Polsce. [dostęp 2021-11-05].
  11. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
  12. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.