Dzienniki gwiazdowe

Dzienniki gwiazdowe – cykl opowiadań science-fiction autorstwa Stanisława Lema. Pierwsze odcinki Dzienników gwiazdowych pochodzą z początku lat pięćdziesiątych XX w., ostatnie opowiadanie – Ostatnia podróż Ijona Tichego – powstało w roku 1999. Kontynuacją cyklu są powieści Wizja lokalna (1982) i Pokój na Ziemi (1987).

Podróż dwudziesta szósta i ostatnia, zawierająca satyryczną aluzję do zimnej wojny, ukazała się jedynie w zbiorach Sezam i inne opowiadania (1954) i zbiorze Dzienniki gwiazdowe z 1957 r. Brak jej we wszystkich późniejszych wydaniach (we wstępach bywa określana jako apokryf). Ostatnia podróż Ijona Tichego z kolei nie doczekała się natomiast wydania książkowego: ukazała się jedynie w polskiej edycji „Playboya”.

W pierwszym wydaniu Dzienników gwiazdowych (1957) pojawiły się również po raz pierwszy trzy opowiadania nie związane bezpośrednio z Ijonem Tichym: Czy pan istnieje, Mr Johns?, Szczur w labiryncie oraz Koniec świata o ósmej (Bajka amerykańska).

Bohater cyklu to kosmiczny podróżnik Ijon Tichy. Niewiele wiadomo o jego przeszłości (poza anegdotycznymi szczegółami dotyczącymi przeszłości jego rodziny, jego narodzin i nazwiska). W domu (na Ziemi) bywa rzadko, większość czasu spędzając w podróżach.

Określenie Dzienniki gwiazdowe tyczy się właściwie podróży Ijona Tichego (Podróże Ijona Tichego), ewentualnie jego wspomnień (Ze wspomnień Ijona Tichego). Jednak można zakwalifikować do Dzienników..., jako cyklu, wszystkie dzieła traktujące o Tichym i jego wszechświecie.

W 2013 imieniem Tichego nazwano planetoidę (343000) Ijontichy.

Utwory

Podróże Ijona Tichego

• Podróż siódma (zbiór Niezwyciężony i inne opowiadania, 1964, potem Dzienniki gwiazdowe, Wydawnictwo Literackie 1966 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Podróż ósma (zbiór Dzienniki gwiazdowe, Wydawnictwo Literackie 1966 i wszystkie późniejsze wydania)
• Podróż jedenasta (zbiór Księga robotów, Iskry 1961 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Podróż dwunasta (zbiór Dzienniki gwiazdowe, Iskry 1957 i wszystkie późniejsze wydania, z wyjątkiem wydań Czytelnika 1976)
• Podróż trzynasta (zbiór Dzienniki gwiazdowe, Iskry 1957 i wszystkie późniejsze wydania)
• Podróż czternasta (pierwodruk „Przekrój” 1956 pod tytułem Z dziennika gwiezdnego Ijona Tichego; zbiór Dzienniki gwiazdowe, Iskry 1957 i wszystkie późniejsze wydania)
• Podróż osiemnasta (zbiór Dzienniki gwiazdowe, Czytelnik 1971 i wszystkie późniejsze wydania)
• Podróż dwudziesta (zbiór Dzienniki gwiazdowe, Czytelnik 1971 i wszystkie późniejsze wydania)
• Podróż dwudziesta pierwsza (zbiór Dzienniki gwiazdowe, Czytelnik 1971 i wszystkie późniejsze wydania)
• Podróż dwudziesta druga (zbiór Sezam i inne opowiadania, 1954 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Podróż dwudziesta trzecia (zbiór Sezam i inne opowiadania, 1954 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Podróż dwudziesta czwarta (zbiór Sezam i inne opowiadania, 1954 i wszystkie późniejsze wydania, z wyjątkiem wydania Czytelnika 1976)
• Podróż dwudziesta piąta (zbiór Sezam i inne opowiadania, 1954 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Podróż dwudziesta szósta i ostatnia (zbiór Sezam i inne opowiadania, 1954 i Dzienniki gwiazdowe, Iskry 1957 – brak w późniejszych wydaniach)
• Podróż dwudziesta ósma (zbiór Dzienniki gwiazdowe, Wydawnictwo Literackie 1966 i wszystkie późniejsze wydania)
• Ostatnia podróż Ijona Tichego („Playboy Polska” 5/1999)

Ze wspomnień Ijona Tichego

• I (zbiór Księga robotów, Iskry 1961 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• II (zbiór Księga robotów, Iskry 1961 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• III (zbiór Księga robotów, Iskry 1961 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• IV (zbiór Księga robotów, Iskry 1961 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• V – Tragedia pralnicza (zbiór Noc księżycowa, 1963, potem Dzienniki gwiazdowe, Wydawnictwo Literackie 1966 i wszystkie późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Formuła Lymphatera (zbiór Księga robotów, Iskry, 1961, Zagadka. Opowiadania, Interart 1993)
• Doktor Diagoras (zbiór Niezwyciężony i inne opowiadania, 1964, potem Dzienniki gwiazdowe, Wydawnictwo Literackie 1966 i późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Zakład doktora Vliperdiusa (zbiór Niezwyciężony i inne opowiadania, 1964, potem Dzienniki gwiazdowe, Wydawnictwo Literackie 1966 i późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Ratujmy kosmos (zbiór Niezwyciężony i inne opowiadania, 1964, potem Dzienniki gwiazdowe, Wydawnictwo Literackie 1966 i późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Kongres futurologiczny (Bezsenność, Wydawnictwo Literackie 1971, Głos Pana. Kongres futurologiczny, Wydawnictwo Literackie 1973, Kongres futurologiczny. Maska, Wydawnictwo Literackie 1983, Dzienniki gwiazdowe, Interart 1994)
• Profesor A. Dońda („Szpilki” 1973, później Kroki w nieznane V, antologia Iskry 1974, Maska Wyd.Lit. 1976, Dzienniki gwiazdowe, Czytelnik 1982 i późniejsze wydania Dzienników gwiazdowych)
• Pożytek ze smoka (Pożytek ze smoka i inne opowiadania, 1993, Dzienniki gwiazdowe, Interart 1994)

Powieści

• Wizja lokalna (1982)
• Pokój na Ziemi (1987)

Ekranizacje i słuchowiska

• W 1965 roku powstała polska adaptacja filmowa opowiadania Ze wspomnień Ijona Tichego. III pod tytułem Profesor Zazul, w reżyserii Marka Nowickiego i Jerzego Stawickiego. W roli Tichego wystąpił Piotr Kurowski.
• W tym samym roku nakręcony został film Przyjaciel na podstawie opowiadania pod tym samym tytułem ze zbioru Inwazja z Aldebarana, narrator opowiadania został utożsamiony z Tichym.
• W 1999 powstał spektakl Przypadek Ijona Tichego wyreżyserowany dla Teatru Telewizji przez Lecha Raczaka.
• W 2007 roku powstał, na podstawie niektórych opowiadań, miniserial produkcji niemieckiej pod tytułem Ijon Tichy – gwiezdny podróżnik. Reżyserami byli Randa Chahoup, Dennis Jacobsen i Oliver Jahn. W roku 2011 powstał drugi sezon serialu.
• W 2023 roku powstała audiobookowe słuchowisko "Dzienniki gwiazdowe" zrealizowane przez Audiotekę, w reżyserii Wawrzyńca Kostrzewskiego, w którym w rolę Ijona Tichego wcielił się Piotr Adamczyk.

Adaptacje teatralne

• 20 maja 2017 roku w krakowskim Teatrze Groteska miała miejsce premiera spektaklu pt. Dzienniki gwiazdowe w reżyserii Adolfa Weltschka. Autorką adaptacji, inscenizacji i scenografii była Małgorzata Zwolińska^[1].

Przypisy

1. Dzienniki Gwiazdowe - Stanisław Lem. e-teatr.pl. [dostęp 2018-11-11]. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Informacje na oficjalnej stronie autora
• Profesor Zazul (1965) (obsada)
• Przyjaciel (1965) (obsada)