Effigia

Effigia
Effigia okeeffeae
Nesbitt i Norell, 2006
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Infragromada

archozauromorfy

Rząd

rauizuchy

Nadrodzina

Poposauroidea

Rodzina

Shuvosauridae

Rodzaj

Effigia

Gatunek

E. okeeffeae

Multimedia w Wikimedia Commons

Effigia (łac. „duch”) – rodzaj archozaura z kladu Crurotarsi (obejmującego krokodyle i archozaury bliżej spokrewnione z nimi niż z ptakami). Obecnie znany jest jeden gatunek należący do tego rodzaju – E. okeeffeae, nazwany na cześć Georgii O’Keeffe. Żyła w późnym triasie (prawdopodobnie w retyku, choć datowanie nie jest do końca pewne). Na podstawie odkrytych skamieniałości tego zwierzęcia Nesbitt (2007) szacuje długość całego szkieletu na 2 metry (zaznaczając jednak, że wszystkie dotąd odkryte skamieniałości należą do młodych osobników)[1].

Skamieniałości effigii odkryto w latach 1947–1948 na stanowisku Whitaker Quarry (znanym także jako Coelophysis Quarry, gdyż odkryto tam liczne skamieniałości celofyzów) na terenie Ghost Ranch w Nowym Meksyku. W latach 40. uważano jednak, że na tym stanowisku można znaleźć jedynie szczątki dobrze znanych celofyzów; kości effigii nie wzbudziły wówczas zainteresowania. Nie zostały one wówczas zbadane i trafiły do magazynów Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej, zapomniane na dziesiątki lat; badania nad holotypem effigii (oznaczonym AMNH FR 30587) rozpoczęto dopiero w 2004 r.

Choć Effigia jest bliżej spokrewniona z krokodylami niż z dinozaurami, budową ciała w dużym stopniu przypomina dinozaury, zwłaszcza dużo późniejsze strusiopodobne teropody z grupy ornitomimozaurów. M.in. było to zwierzę dwunożne, o kończynach przednich krótszych od tylnych (stosunek długości kończyn przednich do długości kończyn tylnych jest u effigii podobny do tego spotykanego u teropodów); jej czaszka miała duże oczodoły i bezzębne szczęki, a prawdopodobnie także rogowy dziób[2][1], jak u ornitomimozaurów; Effigia miała też długą szyję, z pneumatycznymi kręgami szyjnymi. Podobieństwo tego archozaura do bliżej nie spokrewnionych z nim ornitomimozaurów jest przykładem daleko posuniętej konwergencji. Nesbitt (2007) twierdzi jednak, że effigia nie była pod tym względem wyjątkiem – również inne triasowe archozaury z grupy Crurotarsi wykazują podobieństwo do późniejszych grup dinozaurów (np. duże naziemne drapieżniki tradycyjnie określane mianem Rauisuchia odpowiadają późniejszym wielkim teropodom, a aetozaury odpowiadają ankylozaurom); jego zdaniem dopiero wyginięcie większości linii ewolucyjnych Crurotarsi umożliwiło dinozaurom szybszy rozwój i zdobycie pozycji dominujących kręgowców lądowych[1].

Analizy kladystyczne[2][1][3] wskazują na bliskie pokrewieństwo effigii z innym północnoamerykańskim triasowym archozaurem – szuwozaurem (Shuvosaurus), tym samym dowodząc, że należy on do Crurotarsi, a nie, jak sugerowano wcześniej, do teropodów (sugerowano m.in. jego przynależność do ornitomimozaurów[4] lub do Coelophysoidea[5]); sugerują też, że inny przedstawiciel Crurotarsi – Chatterjeea – może być młodszym synonimem szuwozaura. Innym bliskim krewnym effigii był Sillosuchus, żyjący na terenach dzisiejszej Ameryki Południowej (co dowodzi, że podobne do effigii zwierzęta żyły w trasie w różnych częściach świata); w Arizonie odkryto też skamieniałości podobnego zwierzęcia żyjącego w anizyku, co wskazuje, że krewni effigii żyli już w środkowym triasie[6]. Nesbitt (2007) na określenie kladu obejmującego effigię, szuwozaura i sillozucha roboczo używa określenia „grupa Y”, wskazując jednak, że można do niego odnieść nazwę Shuvosauridae. Ten klad z kolei wchodzi w skład szerszego kladu (Nesbitt, 2007 roboczo określa go mianem „grupy X”) obejmującego również inne rodzaje drapieżników z grupy Rauisuchia (sam Nesbitt nie używa jednak tej nazwy w swej analizie, z powodu wątpliwości co do tego, czy Rauisuchia są grupą monofiletyczną) – rodzaje Lotosaurus i Arizonasaurus. „Grupa X” jest zaś siostrzana do kladu obejmującego postozucha i zaurozucha[1]. Wcześniej Nesbitt sugerował też bliskie pokrewieństwo Arizonasaurus, Sillosuchus i Chatterjeea (= Shuvosaurus) z rodzajami Poposaurus i Bromsgroveia[7][8]; bliskie pokrewieństwo Arizonasaurus i Shuvosauridae z tymi rodzajami potwierdziły analizy kladystyczne Weinbauma i Hungerbühlera (2007) oraz Brusattego i współpracowników (2010), z których wynika przynależność Poposaurus, Arizonasaurus i Shuvosauridae do monofiletycznej nadrodziny Poposauroidea[9][3].

Lucas, Spielmann i Hunt (2007) uznali Effigia za młodszy synonim rodzaju Shuvosaurus i sklasyfikowali E. okeeffeae jako drugi (obok S. inexpectatus) gatunek z rodzaju Shuvosaurus - Shuvosaurus okeeffeae[10]. Jednak inni naukowcy nadal klasyfikują Shuvosaurus i Effigia jako odrębne, choć blisko spokrewnione rodzaje[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Sterling J. Nesbitt. The anatomy of Effigia okeeffeae (Archosauria, Suchia), theropod-like convergance, and the distribution of related taxa. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 302, s. 1-84, 2007. (ang.). 
  2. ↑ a b Sterling J. Nesbitt, Mark A. Norell. Extreme convergence in the body plans of an early suchian (Archosauria) and ornithomimid dinosaurs (Theropoda). „Proceedings of the Royal Society B”. 273, s. 1045-1048, 2006. DOI: 10.1098/rspb.2005.3426. (ang.). 
  3. ↑ a b c Stephen L. Brusatte, Michael J. Benton, Julia B. Desojo, Max C. Langer. The higher-level phylogeny of Archosauria (Tetrapoda: Diapsida). „Journal of Systematic Palaeontology”. 8 (1), s. 3–47, 2010. DOI: 10.1080/14772010903537732. (ang.). 
  4. ↑ S. Chatterjee. Shuvosaurus, a new theropod: an unusual theropod dinosaur from the Triassic of Texas. „National Geographic Research and Exploration”. 9 (3), s. 274–285, 1993. (ang.). 
  5. ↑ Oliver W. M. Rauhut. The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs. „Special Papers in Palaeontology”. 69, s. 1–213, 2003. (ang.). 
  6. ↑ Sterling J. Nesbitt. A new archosaur from the upper Moenkopi Formation (Middle Triassic) of Arizona and its implications for rauisuchian phylogeny and diversification. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie: Monatshefte”. 6, s. 332–346, 2005. (ang.). 
  7. ↑ Sterling J. Nesbitt. Arizonasaurus and its implications for archosaur divergence. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 270 (Suppl. 2), s. S234-S237, 2003. DOI: 10.1098/rsbl.2003.0066. (ang.). 
  8. ↑ Sterling J. Nesbitt. Osteology of the Middle Triassic pseudosuchian archosaur Arizonasaurus babbitti. „Historical Biology”. 17, s. 19–47, 2005. DOI: 10.1080/08912960500476499. (ang.). 
  9. ↑ Jonathan C. Weinbaum, Axel Hungerbühler. A revision of Poposaurus gracilis (Archosauria: Suchia) based on two new specimens from the Late Triassic of the southwestern U.S.A.. „Paläontologische Zeitschrift”. 81 (2), s. 131-145, 2007. DOI: 10.1007/BF02988388. (ang.). 
  10. ↑ Spencer G. Lucas, Justin A. Spielmann, Adrian P. Hunt. Taxonomy of Shuvosaurus, a Late Triassic archosaur from the Chinle Group, American Southwest. „New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin”. 41, s. 259–261, 2007. (ang.). 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]