Energetyka w Serbii

Kostolac A – elektrownia cieplna na węgiel brunatny

Energetyka w Serbii – w 2014 Serbia była importerem energii netto, pokrywając w ten sposób ok. 28% zużywanej energii^[1]. Importowała przede wszystkim gaz ziemny, ropę naftową i energię elektryczną^[1]. Podstawowym surowcem energetycznym do wytwarzania energii elektrycznej jest węgiel brunatny i woda. Serbia jest członkiem Wspólnoty energetycznej^[2].

Wskaźniki ogólne i bilans

W 2014 Serbia wyprodukowała 9,44 Mtoe energii i zaimportowała 3,72 Mtoe. Emisja ditlenku węgla wyniosła przy tym 38,11 Mt (5,35 t/mieszkańca). Zużycie energii per capita wyniosło 1,86 toe, w tym 4,27 MWh energii elektrycznej na mieszkańca^[1].

Produkowanymi nośnikami energii jest przede wszystkim energia elektryczna z węgla (5,713 Mtoe), ropy naftowej (1,217 Mtoe) oraz biomasy (1,117 Mtoe). Importowane są przede wszystkim: ropa naftowa(1,883 Mtoe), gaz ziemny (1,110 Mtoe) i produkty ropopochodne (0,856 Mtoe). Eksportowane są produkty ropopochodne (0,648 Mtoe) i energia elektryczna (0,468 Mtoe)^[1].

Zużycie energii, w Mtoe, rok 2014^[1]

Sektor	Węgiel	Prod. ropopochodne	Gaz ziemny	Geoterm., solar., wiatr., etc.	Biopaliwa i odpady	Prąd elektry.	Ciepło	Razem
Przemysł	0,278	0,354	0,387	0	0,128	0,615	0,193	1,956
Transport	0	1,959	0,007	0	0	0,029	0	1,995
Gosp. domowe	0,170	0,042	0,143	0	0,852	1,187	0,358	2,752
Handel i usługi	0,048	0,066	0,114	0,002	0,046	0,393	0,069	0,737
Rolnictwo i leśnictwo	0	0,098	0,026	0,004	0,004	0,0263	0	0,157
Rybołówstwo i rybactwo	0	0	0	0	0	0	0	0
Niewyszczególnione	0	0	0	0	0	0	0	0
Zużycie nie w celach energetycznych	0,025	0,406	0,091	0	0	0	0	0,522
Razem	0,521	2,926	0,766	0,006	1,030	2,250	0,621	8,119

Energia elektryczna

W 2014 roku w Serbii zużyto 26,158 TWh energii elektrycznej, tj. 4,27 MWh/osobę^[1]. Energetyka oparta jest przede wszystkim o elektrownie węglowe (22,166 TWh brutto) i hydroelektrownie (11,617 TWh brutto)^[1]. Ponad połowę energii elektrycznej produkują dwie elektrownie cieplne spalające węgiel brunatny: Elektrownia Nikola Tesla i Kostolac^[3].

Zużycie energii elektrycznej, rok 2014^[1]

Sektor	Zużycie [TWh]
Przemysł	7,156
Transport	0,336
Gosp. domowe	13,802
Handel i usługi	4,566
Rolnictwo i leśnictwo	0,298
Rybołówstwo i rybactwo	0
Inne	0

Po doliczeniu strat (5,163 TWh), zużycia własnego (4,302 TWh) i importu netto (1,563 TWh), produkcja brutto energii elektrycznej wyniosła 35,623 TWh^[1].

Główne źródła energii, rok 2013^[4]

Rodzaj	Moc zainstalowana [MW]
Hydroelektrownie	2835
Elektrownie cieplne	3936
Elektrociepłownie	353
Łącznie	7124

Rynek energii elektrycznej podlega regulacji. Od 2004 roku część odbiorców spełniających określone warunki mogła kupować energię na wolnym rynku i giełdach, pozostali odbiorcy korzystali ze sprzedaży taryfikowanej. Od 1 stycznia 2007 roku warunkiem zakupu na wolnym rynku było zużycie roczne powyżej 3 GWh. Oznaczało to uwolnienie ok. 21% rynku (350 odbiorców). Od lutego 2008 taryfikacji podlegały jedynie gospodarstwa domowe zużywające mniej niż 200 000 kWh. Oznaczało to otwarcie 47% rynku^[5]. W 2015 na rynku działało 41 sprzedawców energii elektrycznej^[6].

W lipcu 2015 z państwowego przedsiębiorstwa Elektroprivreda Srbije (EPS) wydzielone zostały dwie spółki zależne: operator systemu dystrybucji EPS Distribucija i EPS Snabdevanje^[6].

Duże elektrownie cieplne

Podstawą wytwarzania elektryczności są trzy duże elektrownie cieplne na węgiel brunatny: Nikola Tesla, Kostolac i Kolubara. Najstarszy działający blok uruchomiono w 1956. Najnowszy w 1991.

Duże elektrownie cieplne w Serbii, rok 2013^[4]

Nazwa	Moc zainstalowana [MW]	Rok uruchomienia
Nikola Tesla A1	210	1970
Nikola Tesla A2	210	1970
Nikola Tesla A3	305	1976
Nikola Tesla A4	309	1978
Nikola Tesla A5	309	1979 (modernizowany 2009)
Nikola Tesla A6	309	1979
Nikola Tesla B1	620	1983
Nikola Tesla B2	620	1985
Razem Nikola Tesla (na lignit)	2892	–
Kolubara A1	32	1956
Kolubara A2	32	1957
Kolubara A3	64	1961
Kolubara A4	32	1961
Kolubara A5	110	1979
Razem Kolubara (na lignit)	270	–
Kostolac A1	100	1967
Kostolac A2	210	1980
Kostolac B1	348	1987
Kostolac B1	348	1991
Razem Kostolac (na lignit)	1006	–
Novi Sad 1	135	1981
Novi Sad 2	110	1984
Razem Novi Sad (na gaz ziemny)	245	–
Zrenjanin (na gaz ziemny)	110	1989
Sremska Mitrovica (na gaz ziemny)	32	1979

Ciepłownictwo

W 2014 roku w Serbii zużyto 25,990 TJ ciepła^[1]. Ciepło wytwarzane jest głównie przez spalanie gazu ziemnego (67%), węgla (21%) i ropy naftowej (11%)^[1].

Zużycie ciepła, rok 2014^[1]

Sektor	Zużycie [TJ]
Przemysł	8,100
Transport	0
Gosp. domowe	14,991
Handel i usługi	2,899
Rolnictwo i leśnictwo	0
Rybołówstwo i rybactwo	0
Inne	0

Po doliczeniu strat (2,951 TJ) i zużycia własnego (1,753 TJ) produkcja brutto ciepła wyniosła 30,694 TJ^[1].

Węgiel

Węgiel stanowi jedno z ważniejszych źródeł energii w Serbii. W 2014 ponad 91% zapotrzebowania (36,244 Mt) pokryto z produkcji krajowej, głównie węgla brunatnego (lignit) (30,011 Mt węgla i 0,271 brykietu). Serbia wytwarzała też gaz wielkopiecowy (4,821 Mt)^[1].

Węgiel brunatny spalany jest przede wszystkim w elektrociepłowniach (50%) i elektrowniach (46,5%)^[1].

Serbia posiada duże złoża węgla brunatnego. Potwierdzone rezerwy obejmują 4 mld ton zgromadzonych przede wszystkim w dwóch złożach: Kolubara i Kostolac. Wydobycie w 98% pochodzi z kopalni odkrywkowych. Złoże Kolubara zapewnia 75% surowca zużywanego przez EPS. Dostarcza ponad 30 mln ton węgla rocznie^[3]. Kopalnie są własnością spółek zależnych EPS.

Kopalnie węgla^[4]:

• odkrywkowe
  • Kolubara
  • Kostolac
• głębinowe
  • Vrška Čuka
  • Ibar
  • Bogovina
  • Soko
  • Jasenovac
  • Šravalj
  • Lubnica
  • Aleksinac
• głębinowe podwodne
  • Kovin

Gaz ziemny

Zapotrzebowanie na gaz ziemny w Serbii w 2014 roku wyniosło 74,85 petadżuli, z czego zaimportowano 69%^[1].

Zużycie gazu ziemnego, rok 2014^[1]

Sektor	Zużycie [TJ]
Przetworzenie na inne formy energii	31 712
Przemysł	17 991
Transport	327
Gosp. domowe	6631
Handel i usługi	5289
Rolnictwo i leśnictwo	1193
Rybołówstwo i rybactwo	0
Inne	0
Zużycie nie w celach energetycznych	4232

Rynek gazu ziemnego podlega regulacji. Część odbiorców spełniających określone warunki mogła kupować gaz na wolnym rynku i giełdach, pozostali odbiorcy korzystali ze sprzedaży taryfikowanej. W pierwszej fazie uwalniania rynku kryterium możliwości wolnego zakupu wymagało zużywania powyżej 50 mln metrów sześciennych. Oznaczało to uwolnienie 49,5% rynku. Od lutego 2008 z wolnego rynku mogli korzystać wszyscy odbiorcy, prócz gospodarstw domowych, czyli 90% rynku^[7].

Na rynku hurtowym działa dwóch sprzedawców: NIS i Srbijagas^[8].

W marcu 2013 Serbia podpisała umowę z Gazpromem na dostawę 2,5 mld m³ do 2021 roku^[3].

Ropa naftowa

Serbia jest importerem netto surowej ropy naftowej. Z importu pochodzi 55% tego surowca. Całość zapotrzebowania, 2,614 Mt, trafiła od krajowych rafinerii. Oprócz tego, importuje przede wszystkim benzynę i olej napędowy (0,487 Mt). Eksportuje niewielkie ilości benzyny/oleju napędowego (0,179 Mt), nafty lotniczej (0,040 Mt) i zwykłej (0,032 Mt)^[1].

W od końca 2015 roku Serbia tworzyła strategiczne zapasy ropy naftowej i jej pochodnych, które miały wynieść 14,5 dnia średniego zapotrzebowania^[9].

Odnawialne źródła energii

Hydroelektrownia na zaporze Medjurvsje

W bilansie energetycznym Serbii w 2014 roku odnawialne źródła energii stanowiły znaczący odsetek (34% produkcji) jedynie w przypadku produkcji energii elektrycznej.

Z odpadów przemysłowych wytworzono 3 GWh energii elektrycznej i 12 TJ ciepła. Z biopaliw stałych: 1 GWh i 128 TJ. Z biogazu uzyskano 22 GWh energii elektrycznej^[1].

Serbia posiada duży potencjał (4,6 GW) hydroelektryczny, głównie w postaci średnich i małych hydroelektrowni, i wiatrowy (2,3 TWh/rok)^[3].

Instytucje

Od 16 czerwca 2015 w Serbii działa krajowy regulator rynku energetycznego – Serbska Agencja Energii, powołana do życia przez ustawę o prawie energetycznym.

Przypisy

1. IEA: Serbia: Indicators for 2014. IEA. [dostęp 2017-01-01]. (ang.).
2. Energy market – Energy Community [online], Energy Agency of the Republic of Serbia [dostęp 2017-01-01]  (ang.).
3. The energy sector in Serbia [online], CEE Bankwatch network [dostęp 2017-01-01]  (ang.).
4. MilenaM. Đakonović MilenaM., ENERGY SECTOR in the Republic of Serbia Coal and Electricity, UNECE Ministry of Mining and Energy Republic of Serbia . Brak numerów stron w książce
5. Energy market – Electricity [online], Energy Agency of the Republic of Serbia [dostęp 2017-01-01]  (ang.).
6. Serbia electricity [online], Energy Community [dostęp 2017-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-02]  (ang.).
7. Energy market – Natural gas [online], Energy Agency of the Republic of Serbia [dostęp 2017-01-01]  (ang.).
8. Serbia gas [online], Energy Community [dostęp 2017-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-02]  (ang.).
9. Serbia oil [online], Energy Community [dostęp 2017-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-02]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Serbska Agencja Energii