Estoński ruch oporu

Informacja dotycząca powołania Estońskiego Rządu Narodowego

Estoński ruch oporu był mniej dynamiczny i nie działał na szeroką skalę jak w innych okupowanych krajach Europy. Powodem tego były stosunkowo łagodne działania hitlerowskich władz okupacyjnych względem Estończyków, zwłaszcza w porównaniu do poprzedniej represyjnej radzieckiej okupacji Estonii (1940-1941). Ruch podzielony był na organizacje proniepodległościowe i proradzieckie.

Mimo początkowych przyjaznych nastrojów wobec Niemców, którzy przez wielu Estończyków uznawani byli za wyzwolicieli spod radzieckiej okupacji, w ciągu pierwszych miesięcy wojny stopniowo przyjaźń ustępowała wrogości wobec nowego okupanta[1]. Plany stworzenia niepodległego rządu estońskiego zostały odrzucone, Alfred Rosenberg utworzył Komisariat Rzeszy Wschód, który obejmował terytoria krajów bałtyckich[2].

Oburzenie ludności cywilnej przybrało na sile w 1942 roku, gdy Niemcy nałożyli przymus obowiązkowej służby wojskowej dla mężczyzn i zmniejszono racje żywności. Lider prohitlerowskich estońskich nacjonalistów Hjalmar Mäe (przewodniczący Estońskiego Dyrektoriatu) stracił zaufanie większej części społeczeństwa ze względu na krytykę przedwojennego prezydenta Konstantina Pätsa[3]. Niechęć lidera nacjonalistów przyczyniła się do jeszcze większego podzielenia Estończyków. Ruch oporu w kraju podzielił się na proniepodległościowy i proradziecki.

Ruch proniepodległościowy liczył na wsparcie aliantów zachodnich, domagał się zbliżenia ze Szwecją i Finlandią[4]. Główną siłą antyniemiecką była "Vaba Eesti Võitlusrinne". Organizacja powstała w sierpniu 1942 roku, na jej czele stali Juhan Reigo i Endel Inglist. Organizacja publikowała podziemne pisma "Vaba Eesti" (ukazało się 14 wydań) i "Võitlev Eestlane"[5]. 6 stycznia 1943 przywódcy ruchu niepodległościowego, którzy przeżyli represje radzieckie, spotkali się w Sztokholmie.

Ruch opozycyjny utworzył w marcu 1944 Komitet Narodowy Republiki Estońskiej (Eesti Vabariigi Rahvuskomitee). Komitet składał się z działaczy przedwojennych partii opozycyjnych. EVR miał na celu utworzenie niepodległego rządu Estonii, gdy wojska hitlerowskie wycofają się z kraju pod naporem Armii Czerwonej. Estoński Rząd Narodowy został ogłoszony 18 września 1944, powołano niezależne jednostki wojskowe, które zajęły następnie budynki rządowe nazistowskiego okupanta w Toompea[6].

Przywódca rebelii admirał Johan Pitka został zabity w czasie walk w Tallinnie[4]. Próba powołania niezależnego rządu nie udała się. Niemcy aresztowali większość członków spisku. Niewielka liczba Estończyków była zaangażowana w zbrojny ruch oporu w czasie II wojny światowej, działalność ograniczała się do wydawania nielegalnych wydawnictw, szpiegostwa i sabotażu przeprowadzanego przez partyzantkę proradziecką.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Misiunas, Romuald J.; Rein Taagepera, Georg von Rauch (2010). The Baltic States, years of dependence, 1940-1980. University of California Press. str. 62. ISBN 978-0-520-04625-2.
  2. ↑ von Rauch, Georg (1974). Die Geschichte der baltischen Staaten. University of California Press. str. 229–230. ISBN 978-0-520-02600-1.
  3. ↑ Eesti ajalugu VI. Tartu 2005. str. 200.
  4. ↑ a b Hiio, Toomas (2006). Estonia, 1940-1945: Reports of the Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity. Estonian Foundation for the Investigation of Crimes Against Humanity. str. 1099. ISBN 978-9949-13-040-5.
  5. ↑ Hiio, Toomas (2009). Estonia since 1944: Reports of the Estonian International Commission for the Investigation of Crimes Against Humanity. Estonian Foundation for the Investigation of Crimes Against Humanity. str. 377–378. ISBN 978-9949-18-300-5.
  6. ↑ David James Smith, Estonia: Independence and European Integration, London: Routledge, 2001, s. 36, ISBN 978-0-415-26728-1, OCLC 47727559.