Firth of Fifth

Firth of Fifth
Wykonawca utworu
z albumu Selling England by the Pound
Genesis
Wydany

1973

Nagrywany

sierpień 1973 w studiu Island Records Londynie

Gatunek

rock progresywny

Długość

9:40

Twórca

Tony Banks

Producent

John Burns

Wydawnictwo

Charisma/Virgin (GBR)
Atlantic (US)

Firth of Fifth – kompozycja brytyjskiej grupy rockowej Genesis zamieszczona na albumie Selling England by the Pound wydanym w 1973.

Steve Hackett wykonujący Firth of Fifth na koncercie w Warszawie w 2022

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Szkic tego utworu powstał w czasie prac nad wcześniejszym albumem Foxtrot z 1972 r., jednakże podczas sesji nagraniowej nie został zaakceptowany. W pracach nad kolejną płytą został dopracowany, przearanżowany i wszedł do zestawu znajdującego się na albumie, jako trzeci utwór na stronie A płyty winylowej. Chociaż w tym czasie zespół podpisywał swoje kompozycje nazwiskami wszystkich członków grupy, to jest on autorstwa Tony’ego Banksa, zaś współautorem tekstu jest Mike Rutherford[1].

Kompozycja

[edytuj | edytuj kod]

Utwór zbudowany jest z kilku części połączonych przejściami akordowymi, każda z nich ma wiodący inny instrument, jest w innym metrum i różnych tonacjach. Kompozycję otwiera klasyczne intro na fortepianie trwające 1 minutę i 13 sekund, zagrane brawurowo przez Banksa (wg producenta płyty Johna Burnsa – nagrane za jednym razem, bez cięć i montażu)[2]. Potem następuje wejście wokalu (dwie zwrotki tekstu), po których pojawia się wieloczęściowe interludium. Otwiera je nastrojowe solo na flecie w wykonaniu Gabriela w tonacji e-moll, którego tłem są harmonie fortepianowe. Z kolei wiodącym instrumentem staje się znów fortepian, który w narastającej intensywności prowadzi utwór do kolejnej części, gdzie dominuje rytmiczne solo na syntezatorach będące transkrypcją fortepianowego intro, lecz o symfonicznym brzmieniu. Cechą charakterystyczną tego fragmentu są liczne zmiany metrum (2/4, 13/16 czy 15/16) oraz tonacji (as-moll, cis-moll)[2]. Gra tutaj cały zespół, stwarzając wrażenie ściany dźwięku, jednakże gdy następuje wyciszenie pojawia się solo gitarowe grane przez Hacketta, oparte na wcześniejszej melodii granej na flecie. Liryzm i finezja melodii granej legato na gitarze prowadzącej przypominającej skrzypce, uzupełniona linią basu wraz z pedałami basowymi oraz wspomagana przez melotron, stanowią kulminacyjny punkt kompozycji i jej charakterystyczny motyw. Utwór kończy ostatnia zwrotka zaśpiewana przez Gabriela, po czym jako coda pojawiają się delikatnie wyciszone pasaże na fortepianie[2].

Przesłanie

[edytuj | edytuj kod]

Tytuł utworu stanowi grę słów, często wykorzystywaną przez Genesis w swojej wczesnej twórczości. W Szkocji znajduje się rzeka Forth (fonetycznie "fourth" – czwarta), a jej lejkowate ujście do morza nosi nazwę Firth of Forth, „fifth” zaś, to „piąta”. W rzeczywistości nazwa rzeki pochodzi od praceltyckiego wyrażenia *Vo-rit-ia (powoli płynąca)[3]. Tekst odnosi się do „rzeki ciągłych zmian”, lecz jego autor, Tony Banks stwierdził: „jest to jeden z najgorszych tekstów, jakie napisałem, i nie chodzi tu tylko o jego niejasność, po prostu zupełnie się on nie broni”[2].

Wersje koncertowe

[edytuj | edytuj kod]

Utwór wszedł do repertuaru zespołu jako żelazny punkt programu i był wykonywany na większości tras koncertowych, jednak po kilkudziesięciu pierwszych występach, Tony Banks zrezygnował z grania intro na fortepianie. Jednym z powodów miała być pomyłka w graniu tego trudnego dla pianisty motywu podczas koncertu w londyńskim Drury Lane, co spowodowało, że muzycy musieli przerwać granie i rozpocząć jeszcze raz[2], lecz jak sam muzyk później powiedział, głównym powodem był dźwięk elektrycznego pianina RMI, jakim wtedy dysponował zespół, które nie oddawało wiernie oryginalnego brzmienia ze studia. Koncertowa wersja jest zamieszczona na płycie Seconds Out z 1977 r., nagranej w Palais des Sports w Paryżu z wokalem Phila Collinsa. Zespół wykonał ją w pełnym składzie w czasie Six of the Best Reunion Show w Milton Keynes w 1982[4]. Po odejściu Steve’a Hacketta, zespół wykonywał utwór z gitarzystami: Darylem Stuermerem (od 1978) oraz Anthonym Drennanem (1998), ale już bez części wokalnej – był wykonywany albo w wersji instrumentalnej lub jako cześć medley (składanki) starszych utworów.

Do repertuaru koncertowego po odejściu z zespołu w 1977 roku włączył utwór Steve Hackett, który wykonuje go na większości występów, zawsze w pełnej wersji. W 2013 r. zagrał go z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej The Heart Of England Philharmonic w Royal Festival Hall[5] w Londynie. Na płycie Hacketta Watcher of the Skies: Genesis Revisited (1996) znajduje się cover tego utworu.

Zestawienie wykonań koncertowych wg wersji utworu

[edytuj | edytuj kod]

Lista zawiera liczbę wszystkich wykonań utworu Firth of Fifth przez zespół Genesis na koncertach podczas tras koncertowych z uwzględnieniem poszczególnych wersji.[6]

Od dnia Do dnia Trasa koncertowa Wersja pełna Wersja bez intro Wersja jako część medley Wersja instrumentalna
19.09.1973 6.05.1974 Selling England By The Pound 34 37
26.03.1976 11.07.1976 Trick of the Tail 59
1.01.1977 3.07.1977 Wind&Wuthering 95
25.09.1981 23.12.1981 Abacab 65
2.10.1982 Six Of The Best 1
7.11.1983 29.02.1984 Mama 70
8.05.1992 17.11.1992 We Can’t Dance 70
23.01.1998 5.4.1998 Calling All Stations 44
11.06.2007 13.07.2007 Turn It On Again 47
20.09.2021 26.02.2022 The Last Domino? 47

Wydania na oficjalnych płytach Genesis:

[edytuj | edytuj kod]

Opinie

[edytuj | edytuj kod]

Firth of Fifth jest powszechnie uważany za jedno ze szczytowych osiągnięć Genesis i jeden z najlepszych przykładów klasyki rocka progresywnego. Do tej opinii przyczyniła się finezyjna gra Tony’ego Banksa na instrumentach klawiszowych oraz solo gitarowe Hacketta, stanowiące najbardziej rozpoznawalne elementy kompozycji[7][8][9][10].

Znawca muzyki progresywnej Edward Macan napisał o nim, że jest to „najpiękniejsze dziewięć i pół minuty muzyki, stworzone przez Genesis"[8].

Klasyczny kompozytor, Doug Helvering określił intro fortepianowe mianem „skomponowanego w stylu mozartowskim", zaś cały utwór jako „jeden z dziesięciu najlepszych w historii muzyki rozrywkowej"[11].

Steve Hackett powiedział: „To moje najbardziej znane solo z płyt Genesis. Chyba dlatego, że jest najbardziej melodyjne. Co za ironia losu, że napisał je Tony [Banks]. Moja jest tylko interpretacja. To wspaniała melodia, to ja ją zagrałem na gitarze, z tyloma nagiętymi nutami, stworzyło to klimat może hinduski, w każdym razie mniej europejski, co w dzisiejszej terminologii plasowałoby ten utwór w przegródce Muzyka Świata"[12].

Czytelnicy serwisu Total Guitar w głosowaniu na najlepsze solo gitarowe wszech czasów w 2022 umieścili je na 28. miejscu[13].

Wykonawcy

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dave Bowler, Brian Dray, Genesis. 25 lat teatru rockowego, Kraków: Rock-serwis, 1995, s. 93, ISBN 83-85335-10-2 (pol.).
  2. ↑ a b c d e Łukasz Hernik, Genesis. W krainie muzycznych olbrzymów, Poznań: In Rock, 2007, s. 148, ISBN 978-83-60157-26-8 (pol.).
  3. ↑ John Field, Place Names of Great Britain and Ireland, Londyn: David & Charles, 1980, s. 74 (ang.).
  4. ↑ Paul, Albums That Should Exist: Genesis (including Peter Gabriel): Six of the Best Reunion, National Bowl, Milton Keynes, Britain, 10-2-1982 [online], Albums That Should Exist, 13 kwietnia 2024 [dostęp 2024-11-14].
  5. ↑ Steve Hackett - Firth Of Fifth. Rulie Arifin 2020-08-04. [dostęp 2024-11-14].
  6. ↑ Genesis Tour Statistics | setlist.fm [online], setlist.fm [dostęp 2024-10-21].
  7. ↑ Firth of Fifth - Genesis | AllMusic. [dostęp 2024-10-20].
  8. ↑ a b Edward Macan, Rocking the Classics: English Progressive Rock and the Counterculture, Oxford University Press, 1997, s. 136, ISBN 978-0-195-09887-7 (ang.).
  9. ↑ Firth of Fifth: impressionistic Genesis song as a prog-rock masterpiece [online], musictales.club [dostęp 2024-11-20].
  10. ↑ Review: Genesis – Selling England By The Pound (1973) [online], pienemmatpurot.com [dostęp 2024-11-20].
  11. ↑ Classical Composer Reacts to Firth of Fifth (Genesis) | The Daily Doug (Episode 151). Doug Helvering 2021-06-02. [dostęp 2024-10-20].
  12. ↑ Maurycy Nowakowski, Steve Hackett. Szkice, burze, orchidee, Sosnowiec: GAD Records, 2009, s. 27, ISBN 978-83-61637-04-2 (pol.).
  13. ↑ Total Guitar, The 50 greatest guitar solos of all time [online], guitarworld, 25 lutego 2021 [dostęp 2024-10-20] (ang.).