Franciszek Kostrzewski

Franciszek Kostrzewski
Ilustracja
Franciszek Kostrzewski (1826–1911)
Data i miejsce urodzenia

19 kwietnia 1826
Warszawa

Data i miejsce śmierci

30 września 1911
Warszawa

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Dziedzina sztuki

malarstwo, rysunek

Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Kostrzewskiego na Powązkach

Franciszek Kostrzewski (ur. 19 kwietnia 1826 w Warszawie, zm. 30 września 1911 tamże) – polski malarz realistyczny i rodzajowy, ilustrator, rysownik satyryczny i karykaturzysta.

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Franciszka, niezamożnego urzędnika, rządcy jednego ze szlacheckich pałaców zlokalizowanych przy ulicy Królewskiej w Warszawie, oraz Doroty ze Żbikowskich[1]. W 1854 roku ożenił się z Lucyną z Żukowskich. Żona artysty zmarła w 1871 roku[2]. Kostrzewski nie ożenił się powtórnie. Z małżeństwa z Lucyną miał troje dzieci – dwie córki (w tym amazonkę Marię) i syna Stanisława, który został malarzem.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Kostrzewski urodził się w Warszawie, jednak w 1831 roku, podczas powstania listopadowego, jego rodzina przeniosła się do jednego z ziemskich majątków znajdujących się w województwie sandomierskim. Kostrzewscy zostali już tam na stałe, zaś młody Franciszek podjął naukę w Warszawie. Ukończył 5 klas gimnazjum i stracił wkrótce zainteresowanie nauką – od najmłodszych lat ponad wszystko pasjonował go rysunek i studium natury. Ojciec miał już jednak plany wobec jego przyszłości i dzięki znajomościom umieścił go jako aspiranta w jednym z warszawskich urzędów. Wkrótce Franciszek został zwolniony, ponieważ naczelnik urzędu zauważył jego rysunki na ważnych urzędowych aktach. Po tym wydarzeniu ojciec uległ i pozwolił mu na studia artystyczne. Osiemnastoletni Franciszek rozpoczął więc studia w nowo otwartej w 1844 roku Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych[3].

Był nauczycielem Józefa Szermentowskiego[4], Stanisława Lubomirskiego, Feliksa Czackiego, Marii ordynatowej Zamoyskiej i jej siostry hr. Krasickiej, hr. Władysławowej Ptaterowej, Konstantowej z Platerów Przeździeckiej i innych[5].

Swoje życie Franciszek Kostrzewski opisał w "Pamiętniku" wydanym w Warszawie w 1891 roku[2]. Z jego ilustracjami ukazały się "Szkice i obrazki" wydane w Warszawie w 1858 roku.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 181-4-20/21)[6].

Kariera artystyczna

[edytuj | edytuj kod]

W Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych Franciszek Kostrzewski studiował pod kierunkiem m.in. Jana Feliksa Piwarskiego, Chrystiana Breslauera oraz Aleksandra Kokulara[7]. Podczas studiów odbywał częste podróże po kraju i malował pejzaże oraz sceny rodzajowe z udziałem ludności miast, miasteczek oraz wsi, utrwalając obrazy z życia codziennego tamtych czasów. Kostrzewski wraz z kolegami ze studiów, między innymi Wojciechem Gersonem, Juliuszem Kossakiem i Henrykiem Pillatim, stworzyli grupę artystyczną zwaną „cyganerią” malarską, skupioną wokół postaci Marcina Olszyńskiego, ich mecenata i serdecznego przyjaciela. Owocem ich wspólnej pracy były tzw. „Albumy”, zawierające szkice z wędrówek i życia codziennego grupy przyjaciół[8].

W 1856 roku odbył kilkumiesięczną podróż artystyczną przez Niemcy do Paryża. Po powrocie do Polski w 1856 roku rozpoczął działalność ilustratorską, w 1870 roku całkowicie już niemal porzuciwszy malarstwo. Jego ilustracje ukazywały się w czasopismach warszawskich – „Tygodniku Ilustrowanym”, „Kłosach”, „Musze”, „Wędrowcu” i innych. Ilustrował także książki, m.in. Bolesława Prusa i Józefa Ignacego Kraszewskiego. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 181-4-20/21)[9].

Pierwsze komiksy / Prakomiksy

[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Kostrzewski jest autorem jednych z najstarszych polskich komiksów. Taką opowieścią była „Historya Jedynaczka w 32 obrazkach”, której pierwszy odcinek ukazał się w trzecim numerze „Tygodnika Ilustrowanego” z dnia 3.X.1859. Odcinki „Historyi Jedynaczka” pojawiły się także w numerach 5, 7, 10 i 11 z roku 1859. Podobnym cyklem obrazkowym jest „Historya Jedynaczki w 22 obrazkach”, zamieszczony w numerach 24, 26, 28, 29 i 30 z roku 1860. W kolejnych latach komiksy Kostrzewskiego ukazywały się także w „Kłosach”.

Historie obrazkowe Franciszka Kostrzewskiego ukazywały się już w drugiej połowie XIX wieku, jednak ze względu na ich sporadyczny charakter za początek polskiego komiksu uważa się serię „Ogniem i mieczem, czyli Przygody szalonego Grzesia”, opublikowaną w 1919 roku w lwowskim czasopiśmie satyryczno-politycznym „Szczutek”, która to zapoczątkowała dużą popularność opowieści obrazkowych i liczne publikacje w prasie, a także w książeczkach, zaś Franciszka Kostrzewskiego uważa się za prekursora polskiego komiksu.

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Polowanie (ilustracja do IV księgi Pana Tadeusza), 1886
    Polowanie (ilustracja do IV księgi Pana Tadeusza), 1886
  • Cyrk na Saskiej Kępie, 1852
    Cyrk na Saskiej Kępie, 1852
  • Odpust na wsi, 1866
    Odpust na wsi, 1866
  • Pożar na wsi, 1862
    Pożar na wsi, 1862
  • Wędrowni muzykanci, 1884
    Wędrowni muzykanci, 1884
  • Czy będziemy dziś jedli? – Czy będziemy dziś tańczyły?, 1875
    Czy będziemy dziś jedli? – Czy będziemy dziś tańczyły?, 1875

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Irena Jakimowicz, Franciszek Kostrzewski, Warszawa 1952.
  2. ↑ a b Franciszek Kostrzewski, Pamiętnik, Warszawa 1891.
  3. ↑ Franciszek Kostrzewski | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2023-01-30] (pol.).
  4. ↑ Jerzy. Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa: Wydawn. DiG, 2003, ISBN 83-7181-290-6, OCLC 54704215.
  5. ↑ Franciszek Kostrzewski Czas 1911 nr 454 z 5 października s. 3
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: LUCYNA KOSTRZEWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
  7. ↑ Tadeusz Dobrowolski, „Nowoczesne malarstwo polskie”, tom I, Ossolineum, Wrocław, Kraków 1957, s. 386.
  8. ↑ Andrzej Ryszkiewicz, Stefan Kozakiewicz, Warszawska „cyganeria” malarska, Wrocław 1955.
  9. ↑ Cmentarz Stare Powązki: LUCYNA KOSTRZEWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-02].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Irena Jakimowicz, Franciszek Kostrzewski, Warszawa 1952.
  • Franciszek Kostrzewski, Pamiętnik, Warszawa 1891.
  • Tadeusz Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo polskie, tom I, Ossolineum, Wrocław, Kraków 1957, rozdz. „Warszawscy przedstawiciele wczesnego realizmu i malarstwo Franciszka Kostrzewskiego”, s. 384–390.
  • Andrzej Ryszkiewicz, Stefan Kozakiewicz, Warszawska „cyganeria” malarska, Wrocław 1955.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]