GX 339-4

GX 339-4
Ilustracja
GX 339-4 – wizja artystyczna
Gwiazdozbiór

Ołtarz

Rektascensja

17h 02m 49,50s

Deklinacja

–48° 47′ 23″

Odległość

19 600 ly
>6000 pc

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

rentgenowski układ podwójny

Alternatywne oznaczenia
V821 Ara, 1RXS J170248.5-484719

GX 339-4 – układ podwójny należący do podklasy mało masywnych układów rentgenowskich. Zawiera gwiazdę klasy podolbrzyma typu K oraz czarną dziurę o masie ocenianej na 6 mas Słońca[1]. Należy też do klasy mikrokwazarów, ponieważ posiada dżet[2]. Okres orbitalny układu wynosi 1,7557 ± 0,0004 dnia[1].

Źródło to zostało odkryte w roku 1972 przez satelitę OSO 7[3]. Ostatnie wyniki oparte na analizie kształtu linii emisyjnej żelaza sugerują, że czarna dziura w tym układzie rotuje bardzo szybko (parameter a = 0,93 ± 0,01)[4].

Znajduje się w zgrubieniu centralnym Galaktyki, odległość do źródła jest oceniana na nieco ponad 6 kpc[5].

Źródło należy do klasy źródeł rentgenowskich przejściowych, to znaczy jest silnie zmienne, ma okresy zwiększonej aktywności trwające kilkadziesiąt–kilkaset dni i kilkusetdniowe okresy, kiedy jest bardzo słabe.

Od 1987 do 2004 roku przeszło około 15 epizodów wzmożonej aktywności[5]. W czasie swojej ewolucji przechodzi przez wszystkie typowe stany jasnościowe charakterystyczne dla czarnych dziur, od stanu miękkiego/wysokiego przez stan twardy/niski do stanu spokojnego. Gdy źródło jest jasne, jest też bardzo silnie zmienne w krótkich skalach czasowych (nawet do milisekund[6];), a rozbłyskom rentgenowskim towarzyszą rozbłyski optyczne:

  • 1999 – off state[7]
  • 2002 – outburst[8]

Przepływ masy w tym układzie jest spowodowany przez ekspansję gwiazdy-towarzysza wywołaną przesuwaniem się na zewnątrz gwiazdy otoczki, w której spala się wodór[9], a gwiazda ta wypełnia swoją powierzchnię Roche’a.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b R.I. Hynes i inni, Dynamical Evidence for a Black Hole in GX 339–4, „The Astrophysical Journal Letters”, 583 (2), 2003, s. L95-L98, DOI: 10.1086/368108, arXiv:astro-ph/0301127 (ang.).
  2. ↑ S. Corbel; R. P. Fender. „The Astrophysical Journal Letters”. 573 (1), 2002-06-06. DOI: 10.1086/341870. arXiv:astro-ph/0205402. (ang.). 
  3. ↑ Markert i in. 1973.
  4. ↑ Miller i in. 2008.
  5. ↑ a b Zdziarski i in. 2004.
  6. ↑ Gandhi i in. 2008.
  7. ↑ A.K.H. Kong i inni, The ‘off’ state of GX 339-4, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”, 312 (4), 2000, L49-L54, DOI: 10.1046/j.1365-8711.2000.03334.x, arXiv:astro-ph/0001158 (ang.).
  8. ↑ T. Belloni i inni, GX 339-4: back to life, „arXiv:astro-ph”, 6 sierpnia 2002, arXiv:astro-ph/0208130 (ang.).
  9. ↑ T. Muñoz-Darias, J. Casares, I.G. Martínez-Pais, On the masses and evolutionary status of the black hole binary GX 339-4: a twin system of XTE J1550-564?, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”, 385 (4), 2008, DOI: 10.1111/j.1365-2966.2008.12987.x, arXiv:0801.3268 [astro-ph] (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]