Gajdy (województwo warmińsko-mazurskie)

Zobacz też: inne znaczenia nazwy Gajdy.

Gajdy

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Zalewo
Liczba ludności (2022)	102[2]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	14-230[3]
Tablice rejestracyjne	NIL
SIMC	0490659
Położenie na mapie gminy Zalewo Gajdy
Położenie na mapie Polski Gajdy
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Gajdy
Położenie na mapie powiatu iławskiego Gajdy
53°51′19″N 19°31′45″E/53,855278 19,529167[1]

Gajdy (niem. Goyden) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. Leży przy drodze wojewódzkiej nr 519.

Historia

Wieś wzmiankowana w dokumentach z roku 1383 jako wieś pruska na 20 włókach. Pierwotnie występowała pod nazwą Gogyn, Gaiden, która najprawdopodobniej wywodzi się z języka Prusów, gdzie gaydis znaczy pszenica. W roku 1782 we wsi odnotowano 20 domów (dymów), natomiast w 1858 w 30 gospodarstwach domowych było 306 mieszkańców. W latach 1937–1939 wieś liczyła 234 mieszkańców. W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Gogowo^[4].

W roku 1973 Gajdy jako wieś należały do powiatu morąskiego, gmina i poczta Zalewo, natomiast w latach 1975–1998 do województwa olsztyńskiego.

Zbór baptystyczny w Gajdach

W latach 1855–1920 we wsi istniała gmina (zbór) baptystyczna założona przez pochodzącego z Gorzowa Wilekopolskiego wiejskiego nauczyciela z pobliskich Bądek Rudolfa Stangnowskiego (1810–1890). Gmina ukonstytuowała się 7 października 1855. Posiadała ona własną świątynię na 300 osób. Świątynia ta była używana do celów religijnych już w trakcie budowy od 1863, a została uroczyście otwarta 23 października 1864. Wraz z okolicznymi miejscowościami w roku 1862 wspólnota baptystyczna liczyła 485 członków, przy czym znaczna część wierzących posługiwała się wyłącznie językiem polskim. Przy gminie działała szkółka szabasowa, w której naukę wiary w roku 1866 pobierało 54 dzieci^[5].

W roku 1863 w gminie doszło do podziału, część członków zboru baptystycznego pod wpływem Juliusza Stangnowskiego (zm. 1891 lub 1893) odłączyła się od wspólnoty baptystycznej i utworzyła nastawiony na działalność misyjną zbór chrześcijańsko-apostolski postulujący przyjęcie soboty jako dnia świętego, całkowitą abstynencję od używania wyrobów tytoniowych i alkoholowych oraz głosiła powtórne przyjście Chrystusa w roku 1896^[a][5].

Wieloletnim pastorem gminy baptystycznej był Rudolf Stangnowski (młodszy brat Juliusza). Działalność zboru zanikła w 1920 na skutek emigracji większości jego członków do Stanów Zjednoczonych. Budynek kościelny został wówczas przeznaczony na cele mieszkalne^[5].

Interesujące obiekty historyczno-geograficzne

• dawny cmentarz niemiecki
• dawna świątynia baptystyczna, obecnie budynek mieszkalny
• Gajdzkie Góry (niem. Goydener Berge) - wzniesienie o wysokości 143 m, znajdujące się na wschód od wsi^[6].

Uwagi

1. Na skutek działalności misyjnej chrześcijańsko-apostolska grupa Stangnowskiego funkcjonowała równolegle w wielu miastach Niemiec i Prus Wschodnich. Zbory wspólnoty powstały m.in. w Gąbinie, Lisach, Poznaniu czy Magdeburgu. Nauka głoszona przez Stangnowskiego dotarła nawet do Stanów Zjednoczonych. Po śmierci Juliusza Stangnowskiego ta grupa religijna w większości związała się z Kościołem Adwentystów Dnia Siódmego.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 31201
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 253 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1973.
5. Kazimierz Skrodzki, Gajdy - karty z dziejów baptyzmu w Polsce, s. 5-7 - tekst na witrynie Akademia.edu (dostęp: 3 sierpnia 2014 r.)..
6. Gustaw Leyding, Nazwy fizjograficzne, [w:] Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1973.

Bibliografia

• Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1973

Linki zewnętrzne

Kazimierz Skrodzki, Gajdy - karty z dziejów baptyzmu w Polsce, s. 11 - tekst na witrynie Akademia.edu (dostęp: 3 sierpnia 2014 r.)..