Garliczka

Ten artykuł dotyczy wsi. Zobacz też: potok.

Garliczka

wieś
Kapliczka na skrzyżowaniu dróg
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zielonki
Wysokość	ok. 263–335 m n.p.m.
Liczba ludności (31.12.2023)	406[2]
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-088[3]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0344194
Położenie na mapie gminy Zielonki Garliczka
Położenie na mapie Polski Garliczka
Położenie na mapie województwa małopolskiego Garliczka
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Garliczka
50°09′14″N 19°55′10″E/50,153889 19,919444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Plac zabaw i boisko

Garliczka – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki^[4].

Położenie

Garliczka położona jest nad potokiem Garliczka (Naramka), lewym dopływem Białuchy^[5]. Według regionalizacji fizycznogeograficznej obszar ten leży na południowo-wschodnim krańcu Wyżyny Olkuskiej (341.32) należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)^[6][7]. Obszar wsi w całości położony jest ponadto na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie^[8].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w środkowo-wschodniej części gminy Zielonki, około 10–11 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa^[5][9]. Graniczy z następującymi miejscowościami^[5]:

• Owczary (gmina Zielonki) od północnego wschodu,
• Górna Wieś (gmina Michałowice) od wschodu,
• Garlica Duchowna (gmina Zielonki) od południa,
• Trojanowice (gmina Zielonki) od południowego zachodu,
• Januszowice (gmina Zielonki) od zachodu,
• Przybysławice (gmina Zielonki) od zachodu i północy.

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą około 127,1 ha^{[5][10][11][12][a]} Garliczka jest trzecią (po Garlicy Duchownej i Boleniu)^[b] najmniejszą miejscowością gminy Zielonki, zajmującą około 2,62% jej obszaru^[10][c].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północno-zachodnim krańcu (skrzyżowanie ulic Na Chochół i Gielniówka) na wysokości około 335 m n.p.m., najniższy na krańcu południowo-wschodnim, w korycie Garliczki, na wysokości około 263 m n.p.m.^[5][9]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Historia

Pierwsza wzmianka o Garliczce (Gardlicza Thomkonis) pochodzi z 1381 roku i stanowi zdrobnienie od Garlicy. Nazwa pochodzi od przepływającego przez wieś potoku Garliczka. W średniowieczu miejscowość znana była jako Garlica Średnia. Jej okolice były mocno zalesione. Na przełomie XIV i XV w. wieś należała do sławnej krakowskiej rodziny kupieckiej Wierzynków. Za Garlicą Średnią położona była obecnie nieistniejąca Garlica Dalsza, która stanowiła część obecnej Garliczki. Wieś należała wówczas do parafii Giebułtów^[13].

W czasach nowożytnych (I poł. XVI w.) Garliczka była własnością krakowskiego rodu mieszczańskiego Gertsmanów, z czasem przechodząc w ręce drobnej szlachty (XVI – XVIII w.). W XVIII w. we wsi znajdowało się 12 domów, które były zamieszkanie przez 137 osób. Ponadto znajdowała się w niej knajpa oraz dwór^[13].

Na początku XIX w. liczba ludności zamieszkującej wieś zmniejszyła się do 69 osób. Wkrótce po odzyskaniu niepodległości Garliczka należała do gminy Cianowice w powiecie olkuskim. Zamieszkiwało ją wówczas 207 osób, które zajmowały 38 budynków^[13].

Przed II wojną światową na terenie Garliczki mieszkało wielu Żydów, którzy zajmowali się działalnością sadowniczą (w szczególności sady śliwowe) oraz przetwórstwem owocowym (produkcja powideł)^[13].

29 września 1954 roku gminy zostały zastąpione gromadami^[14]. Teren obecnej Garliczki wszedł w skład gromady Przybysławice (parafia Korzkiew, dekanat Bolechowice). W 1956 roku Garliczka, po odłączeniu od Górnej Wsi, została wyodrębniona jako oddzielna miejscowość. W 1973 roku przywrócono gminy^[14]. Utworzono wówczas gminę Zielonki, a Garliczka stała się jej częścią^[13].

Demografia

Liczba mieszkańców Garliczki wzrastała stopniowo w okresie ostatnich kilkunastu lat, osiągając poziom ponad 400 osób w roku 2022.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

• 1787^[15];
• 1789^[15] – Lustracja dymów i podanie ludności;
• 1808^[16] – Spis wojskowy ludności Galicji;
• 1921^[17] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
• 1988^[18] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
• 2002^[18] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
• 2003, 2004 i 2006^[19] oraz 2009–2023^[2] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.

Polityka i administracja

Plan rozwoju miejscowości Garliczka

W dniu 30 sierpnia 2012 roku rada gminy Zielonki uchwaliła „Plan Odnowy Miejscowości Garliczka na lata 2011–2020”, który zakłada m.in. zakup nieruchomości celem stworzenia infrastruktury społecznej, urządzenie terenów rekreacyjno-sportowych (w tym zagospodarowanie brzegów potoku Garliczka celem urządzenia terenów rekreacyjnych) oraz budowę budynku sołeckiego^[13].

Gospodarka

We wsi funkcjonuje zaledwie kilkanaście gospodarstw rolnych. W związku z powyższym mieszkańcy są zatrudnieni głównie w usługach (na terenie gminy Zielonki, pobliskiego Krakowa czy innych sąsiadujących gmin)^[20]. W samej Garliczce znajduje się niewiele lokalnych firm rzemieślniczych, handlowych i usługowych, w tym m.in. po kilka zakładów stolarskich, świadczących usługi mechaniki samochodowej, transportowych oraz zakład usług wodno-kanalizacyjnych i zakład tapicerski^[21].

Transport

Przystanek autobusowy linii MPK 227 jest położony w południowej części wsi, na granicy z Garlicą Duchowną (dojazd do położonego w pobliżu Krakowa)^[7].

Oświata i nauka

Garliczka należy do dwóch rejonów szkolnych (po ok. 50% miejscowości): Korzkwi i Woli Zachariaszowskiej, gdzie znajdują się szkoły podstawowe oraz gimnazja^[22]. Mniejsze dzieci mogą uczęszczać do przedszkoli samorządowych znajdujących się w Woli Zachariaszowskiej oraz w Zielonkach oraz przedszkola w Brzozówce^[22].

Religia

Obszar wsi przynależy do dwóch parafii – Woli Zachariaszowskiej i Korzkwi^[13].

Turystyka

Przez tereny sołectwa Garliczka przebiega szlak rowerowy („Czerwony”) o łącznej długości 34,6 km. Obejmuje on prawie całą gminę Zielonki i przebiega po granicy sąsiednich miejscowości (Bibice – Grębynice – Cianowice Małe – Brzozówka – Górna Wieś – Garliczka – Garlica Duchowna – Garlica Murowana – Bibice – Witkowice – Pękowice – Trojanowice – Januszowice – Przybysławice – Bibice)^[22].

Uwagi

1. Granice miejscowości nie pokrywają się z granicami sołectwa na niewielkim obszarze położonym na północ i wschód od skrzyżowania ulic Pogodnej i Na Chochół.
2. Osiedle Łokietka jest odrębnym sołectwem, ale nie jest miejscowością. Bosutów-Boleń jest sołectwem obejmującym dwie odrębne miejscowości.
3. Powierzchnia sołectwa Garliczka jest nieco większa i wynosi 129,18 ha, co stanowi 2,66% powierzchni gminy Zielonki.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 31760
2. Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 255 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju: Garliczka. stat.gov.pl. [dostęp 2016-10-04].
5. Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-11-02].
6. Garliczka na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-02].
7. Uchwała Nr XIX/44/2012 z dnia 30 sierpnia 2012 r. (2.1.1 Położenie, przynależność administracyjna, powierzchnia). bip.malopolska.pl, 30 sierpnia 2012. [dostęp 2021-11-02].
8. Garliczka na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-02].
9. Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-02].
10. Strona gminy Zielonki – Struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-11-02].
11. Strona gminy Zielonki – Mapa rozmieszczenia ulic w miejscowości Garliczka. [dostęp 2021-11-02].
12. Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-02].
13. Uchwala Nr XIX/44/2012 z dnia 30 sierpnia 2012 r. (2.1.2 Historia miejscowości). bip.malopolska.pl, 30 sierpnia 2012. [dostęp 2016-10-04].
14. E. Ochendowski: Prawo administracyjne część ogólna. Toruń: 2006. ISBN 978-83-7285-303-5. Brak numerów stron w książce
15. Wyżga 2009 ↓, s. 79.
16. Wyżga 2009 ↓, s. 107.
17. Wyżga 2009 ↓, s. 135.
18. GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-07-08].
19. BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
20. Uchwala Nr XIX/44/2012 z dnia 30 sierpnia 2012 r. (2.2.7 Gospodarka i rolnictwo). bip.malopolska.pl, 30 sierpnia 2012. [dostęp 2016-10-04].
21. Firmy – Garliczka, małopolskie. panoramafirm.pl. [dostęp 2016-10-04].
22. Uchwala Nr XIX/44/2012 z dnia 30 sierpnia 2012 r. (2.2.4 Infrastruktura społeczna). bip.malopolska.pl, 30 sierpnia 2012. [dostęp 2016-10-04].

Bibliografia

• Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.