Georg Philipp Harsdörffer

Georg Philipp Harsdörffer
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1607
Fischbach

Data i miejsce śmierci

17 września 1658
Norymberga

Zawód, zajęcie

poeta, purysta językowy

Narodowość

niemiecka

Alma Mater

Uniwersytet w Altdorf, Uniwersytet w Strassburgu

Wyznanie

ewangelickie

Multimedia w Wikimedia Commons

Georg Philipp Harsdörffer (ur. 1 listopada 1607 w Fischbach, obecnie część Norymbergi, zm. 17 września 1658 w Norymberdze) – niemiecki poeta, teoretyk literatury, tłumacz, purysta językowy[1][2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w protestanckiej rodzinie patrycjuszy jako jedno z ośmiorga dzieci W latach 1623–1626 studiował filozofię, filologię, matematykę, nauki przyrodnicze i prawo na uniwersytetach w Altdorfie i Strassburgu. Po studiach odbył podróż edukacyjną po Szwajcarii, Niderlandach, Włoszech i Francji. Od 1634 pracował w zawodzie prawnika, był też – do końca życia – członkiem rady miejskiej w Norymberdze. W 1642 został przyjęty do Towarzystwa Owocodajnego (miał tam przydomek Der Spielende – Bawiący się). Dwa lata później utworzył z Johannesem Clajusem towarzystwo literackie Pegnesischer Blumenorden ( Der Hirten- und Blumenorden an der Pegnitz), jedyne barokowe stowarzyszenie, które istnieje do dziś, potem przystąpił do innego stowarzyszenia Deutschgesinnte Genossenschaft (zostało założone przez Philippa Zesena w Hamburgu)[1].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Uprawiał różne formy literackie i naukowe, pozostawił po sobie 50-tomowy dorobek pisarski. Pisał wiersze, teksty-dialogi, teksty teoretyczno-językowe, m.in. Poetischer Trichter. Die Teutsche Dicht- und Reimkunst / ohne Behuf der Lateinischen Sprache (3 tomy) (lata 1647–1653). W rozprawce Schutzschrift für die Teutsche Spracharbeit pisze o czystości i „cnotliwości” (Keuschheit) „prastarego” języka niemieckiego i o szkodach powodowanych przez inne języki, głównie łacinę[3].

Wywarł znaczący wpływ na twórczość innych autorów barokowych. W okresie oświecenia zapomniany, ale w okresie romantyzmu powróciło zainteresowanie jego twórczością[1]. Tłumaczył teksty z języka włoskiego, hiszpańskiego, łaciny.

Był przedstawicielem towarzyskiej poezji barokowej, która miała uczyć przez zabawę. Nawiązywał do włoskich wzorców renesansowych. Jego 8-tomowe Frauenzimmer-Gesprächsspiele (1642) („Zabawy dialogowe pokojówek”) składają się z przysłów, wierszy dydaktycznych, opowiadań historycznych, komedii. Zawierają m.in. dyskusję na temat wyrazów obcych w języku niemieckim. W tej dyskusji kobiety są bardziej niż mężczyźni krytyczni wobec zapożyczeń. Sam Harsdörffer zajmował dosyć umiarkowane stanowisko: uznawał za uzasadnione używanie wyrazów obcych tam, gdzie wypełniają one luki w słownictwie niemieckim i są zasymilowane pod względem pisowni i wymowy. Od Harsdörffera pochodzą takie zniemczenia jak: Aufzug (Akt), beobachten (observieren), Bleistift (Crayon), Brennpunkt (Focus), Briefwechsel (Korrespondenz), Durchmesser (Diameter), Fernglas (Teleskop), Irrgarten (Labirynth), Schwerpunkt (Centrum), Selbstmord (Suicidium), Wortspiel (Jeu de mots)[3].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Georg Philipp Harsdörffer [online], www.literaturportal-bayern.de [dostęp 2023-12-23] (niem.).
  2. ↑ Harsdörffer Georg Philipp, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-02-25].
  3. ↑ a b Ryszard Lipczuk: Walka z wyrazami obcymi w Niemczech – Historia i współczesność. Kraków: Universitas, 2014, s. 48 n.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • William Jervis Jones: Sprachhelden und Sprachverderber. Dokumente zur Erforschung des Fremdwortpurisums im Deutschen (1478 – 1750). Berlin – New York.
  • Ryszard Lipczuk: Walka z wyrazami obcymi w Niemczech – Historia i współczesność. Kraków: Universitas, 2014, s. 62–105. ISBN 97883-242-2332-9.