Gieorgij Gause

Gieorgij Francewicz Gause
Георгий Францевич Гаузе
Data i miejsce urodzenia

27 grudnia 1910
Moskwa

Data i miejsce śmierci

4 maja 1986
Moskwa

Zawód, zajęcie

biolog – mikrobiologia, ekologia

Narodowość

rosyjska

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Uniwersytet Moskiewski

Uczelnia

Uniwersytet Moskiewski

Wydział

Instytut Biologiczny im. K. A. Timiriaziewa

Rodzice

Franc Gustawowicz Gause
(ros. Франц Густавович Гаузе)
Nadieżda Michajłowna Iwanowa
(ros. Надежда Михайловна Иванова)

Małżeństwo

Marija Gieorgijewna Brażnikowa
(ros. Мария Георгиевна Бражникова)

Odznaczenia
Nagroda Stalinowska
Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order „Znak Honoru”

Gieorgij Francewicz Gause (Gauze), ros., Гео́ргий Фра́нцевич Га́узе (ur. 14 grudnia?/27 grudnia 1910 w Moskwie, zm. 4 maja 1986 tamże) – rosyjski biolog, mikrobiolog, którego imię nadano podstawowej dla ekologii zasadzie wypierania (zasada Gausego/hipoteza Gausego), mówiącej o eliminowaniu z biocenozy gatunków mniej przystosowanych przez lepiej przystosowane, zajmujące tę samą niszę ekologiczną (w wyniku konkurencji)[a]; badacz antybiotyków (m.in. odkrywca Gramicydyny S).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Gieorgij Gause urodził się w grudniu 1910 roku w Moskwie. Jego ojciec – Franc Gustawowicz Gause, urodzony i wychowany na Litwie – był architektem, profesorem i dziekanem w Moskiewskim Instytucie Architektury (ros. Московский Архитектурный Институт, МАрхИ – akademia państwowa). Matka była baleriną w moskiewskim Teatrze Wielkim. Ich syn już w dzieciństwie interesował się zoologią bezkręgowców[1][2][3]. W wieku 17 lat opublikował – w niemieckim specjalistycznym czasopiśmie – pierwszą pracę naukową; jego nauczycielem i pierwszym opiekunem naukowym był Władimir Ałpatow, którego poznał mając 15 lat[1][4][3].

W roku 1927 rozpoczął studia biologiczne na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Uniwersytetu Moskiewskiego[1][3]. Stopień magistra otrzymał w roku 1931, po czym został zatrudniony w tej uczelni. W latach 1940–1942 zajmował stanowisko profesora[5][6].

Od roku 1942 prowadził poszukiwania nowych antybiotyków w naukowo-badawczym laboratorium instytutu parazytologii medycznej i chorób tropikalnych Ministerstwa Zdrowia ZSRR, specjalizującym się w poszukiwaniu antybiotyków[5], przekształconym w roku 1948 w laboratorium antybiotyków Akademii Nauk Medycznych ZSRR, a w roku 1960 w instytut poszukiwań nowych antybiotyków. Był jego dyrektorem w latach 1960–1986 (do roku śmierci)[4][5][7].

W roku 1972 otrzymał tytuł naukowy akademik ANM ZSRR. Był ponadto[1][5]:

  • w latach 1970–1974 – ekspertem WHO w Genewie,
  • od roku 1959 – członkiem prezydium Międzynarodowego Towarzystwa Chemioterapii[8] (od 1962 – przewodniczącym),
  • od roku 1967 – członkiem Polskiej Akademii Nauk.

Pochowany na Cmentarzu Kuncewskim[9].

Tematyka badań

[edytuj | edytuj kod]

Ekologia i The Struggle for Existence (ros. Борьба за существование)

[edytuj | edytuj kod]

W pierwszym okresie pracy naukowej Gieorgij Gause zajmował się przede wszystkim problemami dynamiki wzrostu liczebności populacji, w tym zależnościami międzygatunkowymi. Jego pierwsza opublikowana praca (1927) dotyczyła zagadnień biometrii szarańczy azjatyckiej. W następnych latach interesował się pracami amerykańskich genetyków i ewolucjonistów oraz demografią. W roku 1930 opublikował w czasopiśmie Dokłady AN SSSR[10] pracę na temat logistycznego charakteru krzywej wzrostu liczebności populacji Leningradu i europejskiej części ZSRR (Логистическая кривая роста населения Ленинграда и европейской части СССР)[7].

W kolejnych latach prowadził laboratoryjne badania procesów międzygatunkowej konkurencji. We wstępie do pracy The Struggle for Existence, wydanej w Stanach Zjednoczonych w roku 1934, Raymond Pearl uznał tę pracę za przełomową, wskazując że G. Gause dostarczył pierwszego eksperymentalnego potwierdzenia słuszności hipotezy Karola Darwina (1859) o roli „walki o byt” (zob. dobór naturalny) w procesie ewolucji[7]. Podstawowa dla ekologii zasada konkurencyjnego wypierania z niszy ekologicznej gatunku gorzej przystosowanego przez lepiej przystosowany została nazwana zasadą Gausego (to popularne znaczenie pojęcia „zasada Gausego” jest kwestionowane przez Ch.J. Krebsa[11], zob. uwaga).

Orzęski Stylonychia
2
Pantofelek Paramecium aurelia
3
Kształt krzywych wzrostu liczebności
Zmiany liczebności Paramecium caudatum i Paramecium aurelia w kulturach czystych i mieszaninach Przykład laboratoryjnych badań wpływ konkurencji o pożywienie (G.F.Gause, 1934)[12][13]

Wyniki prac Gausego rzuciły nowe światło na zagadnienia rozpatrywane przez Karla Pearsona, Alfreda Lotkę, Vito Volterrę i innych[7].

Środki dezynfekcyjne i nowe antybiotyki

[edytuj | edytuj kod]
Gramicydyna S

W czasie II wojny światowej zajął się badaniami związanymi z obronnością kraju. Doprowadził do współpracy Uniwersytetu Moskiewskiego z instytutem ministerstwa zdrowia (ros. Дезинфекционный институт Минздрава СССР), zajmującym się zagadnieniami ochrony bakteriologicznej (zob. m.in. dezynfekcja, broń biologiczna). W ramach współpracy techniki badań mikrobiologicznych, opracowane wcześniej przez Gausego, zostały zmodyfikowane i wykorzystane w czasie określania aktywności związków dezynfekujących[14].

W następnych latach G.F. Gause prowadził badania dotyczące antybiotyków – mechanizmów ich działania (na poziomie molekularnym) i metod otrzymywania. Najczęściej wymienianym osiągnięciem w tej dziedzinie jest odkrycie (wraz z żoną, Mariją Gieorgijewną Brażnikową) Gramicydyny S. Podejmował próby wyjaśnienia problemu dyssymetrii protoplazmy[15] (zob. mieszanina racemiczna)[6][5].

Publikacje (wybór)

[edytuj | edytuj kod]
  • 1930 – Studies on the Ecology of the Orthoptera[16],
  • 1934 – The Struggle for Existence (Борьба за существование)[17],
  • Wybór według books.google.pl (1940–1987)[18]:
– 1940 – Асимметрия протоплазмы,
– 1946 – Лекарственные вещества микробов,
– 1948 – Проблема антибиотиков в советской медитсине,
– 1952 – Антибиотики и их лечебное применение,
– 1953 – Лекции по антибиотикам,
– 1961 – Пути изыскания новых антибиотиков,
– 1965 – Ристомицин и его применение в клинике,
– 1971 – Противоопухолевые антибиотики оливомицин, брунеомицин, рубомицин и их приминение в клинике,
– 1983 – Определитель актиномицетов: роды Стрептомикес, Стрептовертикиллиум, Чайня,
– 1987 – Противоопухолевые антибиотики.

Wyróżnienia i upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Za badania dotyczące Gramicydyny S, opracowanie technologii jej otrzymywania i jej wdrożenie do produkcji przemysłowej został w roku 1946, wspólnie z żoną, Mariją Gieorgijewną Brażnikową, uhonorowany Nagrodą Stalinowską[6][7]. W roku 1971 otrzymał tytuł akademika Akademii Nauk Medycznych ZSRR[6].

Jego imieniem nazwano moskiewski instytut, wyspecjalizowany w poszukiwaniach nowych antybiotyków – Научно-исследовательский институт по изысканию новых антибиотиков им. Г. Ф. Гаузе[19][7]; w roku 2012 ukazała się książka o patronie instytutu, Георгий Францевич Гаузе (1910-1986) (autor: Галл Я.М.)[14][20]. Jego imię nosi też podstawowa w dziedzinie ekologii zasada konkurencyjnego wypierania lub „hipoteza Gausego”[6] (zob. uwaga).

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Według Ch.J. Krebsa Gause nigdy nie sformułował w sposób formalny takiej zasady/hipotezy i nie wiadomo, kto powiązał ją z jego nazwiskiem. Z mikrobiologicznych eksperymentów Gausego wynika, że dwa gatunki mogą ze sobą współwystępować, a opinie podobne do „hipotezy Gausego” formułowali np. Joseph Grinnell (1905) i Albert Monard (1920) [w: „Ekologia”, PWN 1997, s.224].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d ГАУЗЕ Георгий Францевич. [w:] Словари и энциклопедии на Академике [on-line]. [dostęp 2013-06-04]. (ros.).
  2. ↑ Георгий Францевич Гаузе (1910–1986). [w:] files.school-collection.edu.ru [on-line]. [dostęp 2013-06-03].
  3. ↑ a b c Краткая биография Георгия Гаузе. [w:] Цитаты и афоризмы [on-line]. [dostęp 2013-06-03]. (ros.).
  4. ↑ a b Gause, Georgyi Frantsevitch, [w:] The Fontana Dictionary of Modern Thinkers, Gause Journal & Gallery, London 1983 [dostęp 2013-06-03] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-25] (ang.).
  5. ↑ a b c d e Гаузе Георгий Францевич. [w:] files.school-collection.edu.ru [on-line]. [dostęp 2013-06-03].
  6. ↑ a b c d e Гаузе Георгий Францевич. [w:] www.biografija.ru/biography [on-line]. [dostęp 2013-06-03]. (ros.).
  7. ↑ a b c d e f Raymond Pearl: The Struggle for Existence, Foreword.htm. [w:] Courier Dover Publications, 20 lut 2003 (pdf) [on-line]. Baltimore, The Williams & Wilkins company, 1934. [dostęp 2013-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-07)]. (ang.).; archive.org, books.google.pl.
  8. ↑ he International Society of Chemotherapy (ISC). [w:] Strona internetowa [on-line]. [dostęp 2013-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-22)]. (ang.).
  9. ↑ Могилы знаменитостей. Московский некрополь. ГАУЗЕ Георгий Францевич (1910 – 1986)
  10. ↑ Doklady Akademii Nauk (Proceedings of the Academy of Sciences; ISSN 0869-5652). [w:] Strona internetowa czasopisma (wersja on-line) [on-line]. [dostęp 2016-11-04]. (ang.).
  11. ↑ 13. Oddziaływanie między gatunkami: Konkurencja. W: Charles J. Krebs (tłum. Anna Kozakiewicz, Michał Kozakiewicz, Jakub Szacki): Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 211–239. ISBN 978-83-01-16552-9.
  12. ↑ G.F. Gause: Chapter V Competition for Common Food u Protozoa. [w:] The Struggle for Existence [on-line]. 1934. [dostęp 2013-06-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-28)]. (ang.).
  13. ↑ Competencia. [w:] Fisicanet > Ecología - Competencia: la interacción entre individuos de la misma especie [on-line]. [dostęp 2013-06-07]. (hiszp.).
  14. ↑ a b Я.М. Галл, Георгий Францевич Гаузе. (1910-1986), Moskwa: Институт истории естествознания и техники, 2012 [dostęp 2016-11-04] [zarchiwizowane z adresu 2012-05-15].
  15. ↑ Юлдус Рахимзяновна Хисматуллина: Симметрия, асимметрия и диссимметрия в структуре и развитии живой материи. [w:] Dysertacja kandydacka [on-line]. 2005. [dostęp 2013-06-07]. (ros.). (zob. też 10 cytowanych prac G.F. Gausego).
  16. ↑ G. F. Gause. Studies on the Ecology of the Orthoptera. „Ecology”. 11 (2), s. 307-325, kwiecień 1930. 
  17. ↑ G. F. Gause: The Struggle for Existence, A Classic in Mathematical Biology and Ecology. [w:] Courier Dover Publications, 20 lut 2003 (pdf) [on-line]. Baltimore, The Williams & Wilkins company, 1934. [dostęp 2013-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-28)]. (ang.).; archive.org, books.google.pl.
  18. ↑ inauthor:"Георгий Францевич Гаузе". [w:] Wyszukiwarka books.google.pl [on-line]. [dostęp 2013-06-03].
  19. ↑ История Института. [w:] Strona internetowa НИИНА [on-line]. [dostęp 2013-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-30)]. (ros.).
  20. ↑ Я.М.Галл: Г. Ф. Гаузе. [w:] Biografia [on-line]. [dostęp 2013-06-03]. (ros.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]