Giterna

Giterna
en. Gittern, fr. Guiterne
Ilustracja
Klasyfikacja naukowa
321.322

Chordofon złożony

Klasyfikacja popularna
strunowy, szarpany
Podobne instrumenty
Producenci

Hans Oth

Giterna - średniowieczny instrument muzyczny, uważany za przodka dzisiejszej mandoliny. Tylko trzy egzemplarze tego instrumentu zachowały się do dnia dzisiejszego, jeden w Metropolitan Museum of Art[1], drugi w Muzeum Zamkowym w Wartburgu, trzeci odkryto podczas wykopalisk archeologicznych na terenie Starego Miasta w Elblągu.[2][3]

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Anioł grający na giternie za pomocą plektronu

Najdawniejsze przedstawienia giterny pochodzą z XIII wieku. Instrument ten przybył prawdopodobnie do Europy, z arabskiej Hiszpanii i uważa się go za miniaturową wersję lutni[4], choć niewykluczone, że pochodzi od arabskiego instrumentu (również odmiany lutni) zwanej gabusi[5][6] Giterna cieszyła się największą popularnością w czasach średniowiecza, jednak w XV wieku została całkowicie niemal zdominowana przez lutnię i z czasem zapomniana. Giterna była wzmiankowana w literaturze jako instrument do akompaniowania pieśni (często śpiewanych w tawernach)[7]. W ikonografii możemy znaleźć przykłady używania plektronu do gry na tym instrumencie.[8] Chociaż się uważa (The Harvard Music Dictionary), że giterna dała początek mandorze, to jednak w XIII-wiecznych poematach trubadurów (Juan Ruiz, Guiraut de Calanso) oraz w wierszach kompozytora Guillaume'a de Machaut  spotykamy razem z giterną również mandorę, co udowodnia, że były to dwa różne instrumenty.

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Giterna przypomina wyglądem małą lutnię. Posiada wypukłe pudło rezonansowe, jednakże w przeciwieństwie do klasycznej lutni, czy mandory, nie jest ono zbudowane z oddzielnych, klejonych ze sobą listewek, lecz dłubane z jednego kawałka drewna. Giterna posiada drewnianą płytę wierzchnią, otwór rezonansowy przykryty ozdobną rozetą, wykonywaną oddzielnie z drewna lub pergaminu i montowaną do płyty, oraz krótki gryf o kształcie mocno zwężającym się w stronę główki i kilkoma jelitowymi progami wiązanymi wokół gryfu[5]. Główka giterny jest mocno wygięta i przypomina kształtem literę C. Giterna posiadała pięć strun albo pięć chórów (pary strun) wykonane z jelit. Strojenie g - d1 - a1 - e2 - h. Struny naciągano na drewniane kołki. Później się pojawiła "oktawna" giterna ze strojeniem G - d - a - e1 - h1, którą stali się nazywać cytrą (później - waldcittern).

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Diabolus in Musica Guide to Early Instruments - The Gittern and Citole [online], www.diabolus.org [dostęp 2017-11-23].
  2. ↑ Elbląska Encyklopedia Muzyczna - Muzyczny Elbląg Archiwum Cyfrowe [online], www.muzycznyelblag.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
  3. ↑ https://archive.fo/mq9t - zdjęcie giterny z Elbląga
  4. ↑ History [online], www.mandolinluthier.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).
  5. ↑ a b ATLAS of Plucked Instruments - mandolins [online], www.atlasofpluckedinstruments.com [dostęp 2017-11-23].
  6. ↑ ATLAS of Plucked Instruments - Africa [online], www.atlasofpluckedinstruments.com [dostęp 2017-11-23].
  7. ↑ Opowieści Kanterberyjskie, Geoffrey Chaucer
  8. ↑ The Cipher for Viola da Gamba (and 6 course Lute) @TheCipher.com [online], www.thecipher.com [dostęp 2017-11-23].