Gliczyca

Gliczyca
Notoxus[1]
Geoffroy, 1762
Ilustracja
gliczyca jednorożec, widok z góry
Ilustracja
gliczyca jednorożec, widok z boku
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Nadrodzina

czarnuchy

Rodzina

nakwiatkowate

Podrodzina

Notoxinae

Rodzaj

gliczyca

Typ nomenklatoryczny

Attelabus monoceros Linnaeus, 1760

Synonimy
  • Monocerus Faldermann, 1837
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Notoxus amaculatus
Notoxus senegalensis
Notoxus longitarsus
Notoxus calcaratus
Notoxus murinipennis

Gliczyca[2] (Notoxus) – rodzaj chrząszczy z rodziny nakwiatkowatych i podrodziny Notoxinae. Obejmuje ponad 300 opisanych gatunków. Znany jest ze wszystkich krain zoogeograficznych oprócz australijskiej.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcze o wydłużonym ciele, porośniętym przylegającym i zwykle jasnym owłosieniem oraz wmieszanymi w nie dłuższymi szczecinkami. W ich kolorystyce dominują różne odcienie brązu. Krótka i okrągła w zarysie głowa zaopatrzona jest duże, nieco nerkowate oczy złożone oraz umieszczone po bokach nadustka, stosunkowo smukłe czułki[3]. Na powierzchni guli brak guzków czy zmarszczek[4]. Jak u innych przedstawicieli podrodziny, przednia krawędź przedplecza wyciągnięta jest ponad głowę w długi, rogokształtny wyrostek. Ma on ząbkowane lub karbowane brzegi oraz parę silnie zbieżnych ku przodowi lub łączących się na przedzie, karbowanych listew. Poszczególne osobniki w obrębie tego samego gatunku różnić się mogą kształtem i ząbkowaniem rogu[3]. Przednio-boczne brzegi przedplecza są wyokrąglone[4]. U podstawy przedplecze jest przewężone i w tym miejscu biegnie, zwykle przerwana pośrodku, przepaska z gęstych i białych włosków, czym wyróżnia się on od podobnego Mecynotarsus. W ćwierci długości pokryw znajduje się poprzeczny wcisk[3]. Odnóża są stosunkowo tęgie, o dość krótkich stopach z sercowatymi, nieco wyciętymi u szczytu przedostatnimi członami[3][4]. Odwłok ma nasadowe bruzdy sternitów zaopatrzone w wyraźne dołeczki po bokach[4].

Biologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Bionomia tych owadów jest słabo poznana[3]. Imagines spotyka się na kwiatach i innych częściach roślin zielnych, bylin, krzewów, niższych gałęzi drzew oraz w ściółce[5][6]. Żerują na pyłku, sokach wyciekających z roślin, jajach i małych larwach owadów[4][6].

Ich ciała zawierają trującą kantarydynę, którą pozyskują od chrząszczy z rodziny oleicowatych przez ich podgryzanie lub odżywianie się ich padliną. U samców kantarydyna jest gromadzona w gruczołach uchodzących u szczytu pokryw. Samice wybierają partnera do rozrodu sprawdzając ich wydzielinę[7]. W entomologii wykorzystuje się pułapki ze świeżo uśmierconymi oleicami do ich wabienia[4][6].

Rodzaj niemal kosmopolityczny, znany ze wszystkich krain zoogeograficznych oprócz australijskiej[4]. Większość gatunków zamieszkuje państwo holarktyczne i krainę etiopską[8]. W Ameryce Południowej zasięg Notoxus ogranicza się do części północnej, gdzie reprezentują go nieliczne gatunki[4]. W krainie orientalnej stwierdzono około 26 jego gatunków[4][8]. Z Europy znanych jest 16 gatunków[9], z których w Polsce występują cztery: N. appendicinus, N. brachycerus, N. monoceros i N. trifasciatus[10][11].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Takson ten wprowadzony został w 1762 roku przez Étienne'a Louisa Geoffroya[12]. Jest największym rodzajem podrodziny Notoxinae. Obejmuje ponad 300 opisanych gatunków[4], w tym[12][1]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Notoxus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886.
  3. ↑ a b c d e Daniel Kubisz, Przemysław Szwałko: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 80. Nakwiatkowate - Anthicidae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998, s. 26-27.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Zbyněk Kejval. Taxonomic revision of the Oriental species of Notoxus (Coleoptera: Anthicidae). „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae]”. 51 (2), s. 627–673, 2011. 
  5. ↑ B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 14. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3.. Warszawa: 1987.
  6. ↑ a b c Arthur V. Evans, James N. Hogue: Field Guide to Beetles of California. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press, 2006, s. 233.
  7. ↑ Paweł Jałoszyński: XIII - Systemy obrony chemicznej chrząszczy. Część IV. Scarabaeoidea - Tenebrionoidea. [w:] entomo.pl [on-line]. 2007. [dostęp 2019-12-21].
  8. ↑ a b c Dmitry Telnov. First record of Notoxus Geoffroy, 1762 (Coleoptera: Anthicidae) from insular systems of SE Asia. „Latvijas Entomologs”. 51, s. 85–90, 2012. 
  9. ↑ Notoxus. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-12-21].
  10. ↑ a b Grzywocz J., Szołtys H., Wanat M., Greń C., Ruta R., Królik R.. Chrząszcze (Coleoptera) Śląska Dolnego i Górnego – dotychczasowy stan poznania oraz nowe dane faunistyczne: Anthicidae. „Acta entomologica silesiana”. 27, 2019. 
  11. ↑ D. Kubisz: rodzaj: Notoxus Geoffroy, 1762. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2019-12-21].
  12. ↑ a b genus Notoxus Geoffroy, 1762. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2019-12-21].