Gorczycznik prosty

Gorczycznik prosty
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

gorczycznik

Gatunek

gorczycznik prosty

Nazwa systematyczna
Barbarea stricta Andrz. ex Besser
Enum. Pl. Volh. 72 1821[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Gorczycznik prosty (Barbarea stricta) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych. Występuje naturalnie w Europie środkowej i północnej oraz w zachodniej i środkowej Azji, a jako zawleczony także w Europie zachodniej i w Ameryce Północnej. W Polsce jest spotykany niemal na całym obszarze.

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Zasięg gatunku obejmuje środkową, wschodnią i północną Europę na wschodzie sięgając po północną Mongolię. Przebieg zachodniej granicy jest niejasny – w Niemczech, gdzie jest rozpowszechniony, gatunek uznawany jest za rodzimy[4], a dalej na zachód – w Belgii[5] i na Wyspach Brytyjskich[6]. Jest szeroko rozprzestrzeniony na Półwyspie Skandynawskim i znany jest z pojedynczych stanowisk z południowej Grenlandii[7]. Południowa granica obejmuje Góry Dynarskie, Siedmiogród (w Rumunii gatunek jednak bardzo rzadki[8]) i Ukrainę. Izolowane stanowiska znajdują się także w rejonie Kaukazu[7]. We wschodniej Syberii gatunek zanika[7]. Jako roślina introdukowana rośnie w Zachodniej Europie – w Belgii, Francji i na Wyspach Brytyjskich[9][6][5] oraz w Ameryce Północnej – we wschodniej Kanadzie i wschodniej części USA[10]. W Europie Zachodniej gatunek jest inwazyjny[5].

W Polsce gatunek jest rozpowszechniony wzdłuż większych rzek (Odra, Wisła, Bug, San, Warta), poza tym rozproszony, głównie w północnej części kraju i w województwach śląskim, opolskim i dolnośląskim[11].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiatostan i owoce
Liście łodygowe z uszkowatymi nasadami
Pokrój
Roślina zielna osiągająca 45–80 cm wysokości (rzadko do 1 m[10]), naga (rzadziej bardzo słabo owłosiona – orzęsione bywają uszka obejmujące łodygę i ogonki liściowe[10]), prosto wzniesiona, o łodydze kanciastej, pojedynczej lub rozgałęzionej[12].
Liście
Górne liście siedzące, o nasadzie uszkowatej, grubo i nierówno ząbkowane. Dolne liście ogonkowe (ogonek zwykle do 6 cm długości[10]), lirowate – z dużym listkiem szczytowym (o długości 2–7 cm i szerokości do ok. 5 cm[10]) i 1–3 parami niewielkich lisków bocznych[12] osiągających do 1,5 cm długości i do 0,5 cm szerokości[10]. Brzegi listków grubo, tępo ząbkowane[12].
Kwiaty
Zebrane w szczytowe grono. Działki cztery, na końcach kapturkowate i owłosione[12]. Osiągają do 2–3 mm długości i 1 mm szerokości[10]. Płatki korony jasnożółte[13], do 3,5–5 mm długości, o 1/3 dłuższe od działek[12], na szczycie zaokrąglone[10]. U nasady pręcików znajdują się miodniki, te przy dłuższych pręcikach są stojące, języczkowate[12]. Nitki pręcików osiągają 2–3,5 mm długości, pylniki do 0,5 mm. Słupek do 1,5, rzadko do 2 mm długości. Zalążnia zwykle z 20–28 zalążkami[10].
Owoce
Wzniesione ku górze i przytulone do osi kwiatostanu równowąskie, obłe do czterograniastych łuszczyny długości 2–3 cm i o średnicy do 2 mm, rozwijające się na szypułkach długości do 5 mm. Łuszczyny zwieńczone dzióbkiem długości 1–1,5 mm. Nasiona jednorzędowe, do 1,5 mm długości[12][10], brązowe[10].
Gatunki podobne
Gorczycznik pospolity ma pąki i działki kielicha nagie, a nie owłosione[12], łuszczyny skośnie lub szeroko odstające od osi kwiatostanu[12] (choć mogą być też wzniesione[13], a u znanej z Niemiec B. vulgaris subsp. rivularis także przylegają do łodygi[5]), płatki osiągające 6–9 mm długości[10] (dwa razy dłuższe od działek), złotożółte[13].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Roślina dwuletnia, rzadko bylina[12], hemikryptofit[13]. Kwitnie od kwietnia do czerwca[13][12]. Rośnie na brzegach rowów i rzek, na wilgotnych łąkach i w zaroślach[12], także na przydrożach i nieużytkach ruderalnych[10].

Liczba chromosomów 2n = 14, 16, 18[13].

Systematyka i taksonomia

[edytuj | edytuj kod]
Mieszańce

Gatunek tworzy mieszańce z gorczycznikiem pospolitym B. vulgaris[12].

Synonimy nazwy naukowej[3]
  • Barbarea barbarea var. stricta (Andrz.) MacMill.
  • Barbarea palustris Hegetschw.
  • Barbarea parviflora Fr.
  • Barbarea vulgaris var. stricta (Andrz. ex Besser) A.Gray
  • Barbarea vulgaris var. stricta (Andrz.) Regel
  • Campe stricta (Andrz.) W.Wight
  • Campe stricta var. taurica (DC.) House
  • Crucifera stricta E.H.L.Krause
Homonimy

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-11-23] (ang.).
  3. ↑ a b Barbarea stricta Andrz. ex Besser. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2020-11-23].
  4. ↑ Barbarea stricta Andrz.. [w:] FloraWeb [on-line]. BfN. [dostęp 2020-11-23].
  5. ↑ a b c d Filip Verloove: Barbarea stricta. [w:] Manual of the Alien Plants of Belgium [on-line]. Botanic Garden Meise, 2016-02-26. [dostęp 2020-11-23].
  6. ↑ a b Barbarea stricta. [w:] Online Atlas of the British and Ireland Flora [on-line]. Botanical Society of Britain and Ireland. [dostęp 2020-11-23].
  7. ↑ a b c Barbarea stricta. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2020-11-23].
  8. ↑ Maria-Mihaela Antofie. Needs and gaps in the conservation of wild plant genetic resources for food and agriculture in Romania. „Genetic Resources and Crop Evolution”. 62, s. 35–53, 2015. 
  9. ↑ Barbarea stricta Andrz. ex Besser. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-23].
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m Barbarea stricta Andrzejowski in W. S. J. G. von Besser. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-23].
  11. ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 86. ISBN 83-915161-1-3.
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m Szafer Władysław (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom III. Warszawa, Kraków, Lublin, Łódź, Paryż, Poznań, Wilno, Zakopane: Polska Akademia Umiejętności, 1927, s. 129-130.
  13. ↑ a b c d e f Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 187. ISBN 83-01-12218-8.
  14. ↑ Barbarea stricta J.Fellm.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-23].
  15. ↑ Barbarea stricta Willk.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-23].