Goryczka pannońska

Goryczka pannońska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	goryczkowate
Rodzaj	goryczka
Gatunek	goryczka pannońska
	Nazwa systematyczna
	Gentiana pannonica Duch.; Fl. Carniol. ed. 2, 1: 182 1771
Synonimy
	Coilantha pannonica G.Don; Gentiana punctata Jacq. (nom. illeg.); Gentiana purpurea Schrank (nom. illeg.); Gentiana semifida Hoffmanns. ex Rchb.;
	Coilantha pannonica G.Don; Gentiana punctata Jacq. (nom. illeg.); Gentiana purpurea Schrank (nom. illeg.); Gentiana semifida Hoffmanns. ex Rchb.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goryczka pannońska^[5] (Gentiana pannonica Scop.) – gatunek rośliny z rodziny goryczkowatych (Gentianaceae). Występuje naturalnie w Północnych Alpach Wapiennych (w Bawarii i Austrii)^[6] oraz w Szumawie^[7].

Morfologia

Pokrój: Bylina dorastająca do 15–60 cm wysokości. Łodyga wzniesiona i pusta w środku. Korzeń jest gruby i palowy. Sięga do głębokości 1 m^[6].
Liście: Liście odziomkowe są ogonkowe, jajowate. Liście łodygowe są naprzeciwległe. Mają lancetowaty kształt. Wierzchołek jest ostry^[6].

Kwiaty: Rozwijają się w kątach górnych liści (pojedynczo lub potrójnie) lub na szczycie łodygi (zebrane liczne kwiaty). Działki kielicha są zrośnięte. W górnej części zakończone są ząbkami wygiętymi na zewnątrz. Płatki są zrośnięte, przez co korona kwiatu ma dzwonkowaty kształt. Z zewnątrz mają barwę od czerwonej do fioletowej, natomiast wewnątrz są żółtawe z licznymi ciemnymi plamkami. Kwiat dorasta do 2,5–5 cm średnicy^[6].
Gatunki podobne: Roślinę tę można pomylić tylko z goryczką purpurową (Gentiana purpurea), od której różni się dzwonkowatym kielichem i silnym podłużnym unerwieniem^[6].

Biologia i ekologia

Rośnie na łąkach alpejskich, wśród wysokich bylin i w górskich lasach. Występuje na wysokości od 1300 do 2300 m n.p.m. Najlepiej rośnie na glebach wapiennych, bogatych w próchnicę. Kwitnie od czerwca do września^[6].

Zastosowanie

Dawniej korzenie tego gatunku były używane w medycynie ludowej. Ponadto korzenie służyły do produkcji wódki goryczkowej. W wyniku tej działalności roślina wyginęła w wielu swoich naturalnych siedliskach. Obecnie w krajach alpejskich znajduje się pod ochroną^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
↑ ^a ^b Gentiana pannonica Scop.. The Plant List. [dostęp 2015-07-07]. (ang.).
↑ Gentiana pannonica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 89. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Wolfgang Hensel: Rośliny Alp. Rozpoznać – Podziwiać – Chronić. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2001, s. 40. ISBN 83-88729-72-1. (pol.).
↑ Gentiana pannonica – Maps. Encyclopedia of Life. [dostęp 2015-07-07]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).

[tpl-3] Gentiana pannonica Scop.. The Plant List. [dostęp 2015-07-07]. (ang.).

[iucn-4] Gentiana pannonica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 89. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ra-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Wolfgang Hensel: Rośliny Alp. Rozpoznać – Podziwiać – Chronić. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2001, s. 40. ISBN 83-88729-72-1. (pol.).

[7] Gentiana pannonica – Maps. Encyclopedia of Life. [dostęp 2015-07-07]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]