Gorzeszów

Gorzeszów

wieś
Głazy Krasnoludków
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kamiennogórski
Gmina	Kamienna Góra
Liczba ludności (2022)	265[2]
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	58-400[3]
Tablice rejestracyjne	DKA
SIMC	0189871
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kamienna Góra Gorzeszów
Położenie na mapie Polski Gorzeszów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Gorzeszów
Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego Gorzeszów
50°42′19″N 16°06′26″E/50,705278 16,107222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Gorzeszów (przed 1945 niem. Görtelsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w gminie Kamienna Góra^[4].

Położenie

Leży w Kotlinie Kamiennogórskiej (Kotlinie Krzeszowskiej) wzdłuż potoku Kochanówka, pomiędzy Wzgórzami Krzeszowskimi a Zaworami^[5].

Formacja skalna Diabelska Maczuga w miejscowości Gorzeszów, Dolny Śląsk. Tablica 1813-1913 upamiętniająca setną rocznicę Bitwy Narodów pod Lipskiem.

Podział administracyjny

W latach 1945–1954 siedziba gminy Gorzeszów. W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gorzeszów, po jej zniesieniu w gromadzie Krzeszów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego.

Historia

Od początku Gorzeszów związany był z opactwem w Krzeszowie. Powstanie wsi nastąpiło przed 1292 rokiem, gdyż wtedy dokument księcia świdnickiego Bolka I Surowego, nadający cystersom, przybyłym z Henrykowa dawne opactwo benedyktynów, które książę odkupił, wymienia również Gorzeszów. Wieś od tego roku należała do cystersów do kasaty dóbr klasztornych w 1810 roku. Gorzeszów rozwijał się spokojnie, prawdopodobnie omijały go klęski żywiołowe. Możliwe iż w czasie wojen husyckich został zniszczony lub spustoszony, gdyż taki los spotkał większość dóbr klasztornych. Wiadomo, że jeszcze przed 1400 rokiem było tu wolne, dziedziczne sołectwo, z którego klasztor pobierał 1 markę srebrem rocznego czynszu. W 1632 roku, podczas wojny 30-letniej szwedzcy żołnierze wymordowali pewną liczbę mieszkańców wsi. Na pamiątkę tego wydarzenia w miejscu morderstwa wzniesiono kapliczkę. W XVIII wieku była to nadal wieś klasztorna, już dobrze rozwinięta jako ośrodek tkactwa chałupniczego. W okolicy cystersi mieli 5 stawów rybnych. W 1765 roku wartość majątku klasztornego szacowano na 2418 talarów, a mieszkało tu 20 kmieci i 83 chałupników, wśród nich było 17 rzemieślników, przeważnie tkaczy. Było tu też sołectwo i karczma. W 1810 roku nastąpiła kasata dóbr klasztornych. W XIX w. Gorzeszów był średniej wielkości wsią. W 1840 roku wieś liczyła 110 domów, było wolne sołectwo z browarem i gorzelnią „Martini”, szkoła katolicka z nauczycielem, 3 młyny wodne, 6 kaszarni, tartak, olejarnia, wytwórnia sadzy i karczma. Wśród mieszkańców było 39 tkaczy chałupników, 15 innych rzemieślników, 21 handlarzy i 13 domokrążców trudniących się głównie rozprowadzaniem sadzy. Do wsi należał wówczas folwark Heidevorwerk położony na północny zachód od wsi, którego właścicielem był fizyk powiatowy dr Weidinger. Były w nim dwa domy oraz położony w tym samym rejonie folwark niejakiego Beckerta. W 1871 roku było tu 115 domów. Po 1945 roku wieś częściowo wyludniła się. Pomimo ładnego położenia i znacznej atrakcyjności krajoznawczej (rezerwat przyrody „Głazy Krasnoludków”, Diabelska Maczuga, Krzeszów), wieś nie odgrywa roli w turystyce^[6].

Demografia

Liczba mieszkańców Gorzeszowa na przestrzeni lat 1840-2011.^[6]

Etnografia

Spośród zachowanych domów mieszkalnych i budynków gospodarczych najbardziej zasługują na uwagę: nr 1a i 4 − mieszkalne, murowane, z 3. ćwierci XIX wieku; nr 7 i 8 − mieszkalno-gospodarcze, z końca XIX wieku; nr 12 − mieszkalno-gospodarczy, z 3 ćwierci XIX wieku; nr 13 − mieszkalno-gospodarczy, murowany, z 1862 roku; nr 43 − mieszkalno-gospodarczy, murowany, z XIX/XX wieku; nr 51 − mieszkalny, murowany, z połowy XIX wieku; nr 52 − mieszkalny, murowany, z XIX/XX wieku; nr 60 − mieszkalny, drewniano-murowany, z 3 ćwierci XIX wieku; nr 67 − mieszkalny, murowany, z początku XX wieku; nr 69 − mieszkalno-gospodarczy, murowany, z XIX/XX wieku; nr 71 − mieszkalno-gospodarczy, murowany, z końca XIX wieku; nr 74 − mieszkalno-gospodarczy, drewniano-murowany, z 3. ćwierci XIX wieku; nr 85 − mieszkalny, murowany, z 4. ćwierci XIX wieku; nr 86 i 92 − mieszkalne, murowane, z końca XIX wieku^[6].

Turystyka

W pobliżu wsi, w obrębie Zaworów, znajdują się m.in. godny uwagi rezerwat przyrody Głazy Krasnoludków (a w nim Gorzeszowskie Skałki). Najbardziej znaną gorzeszowską skałą jest Diabelska Maczuga, która znajduje się tuż przy drodze.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35133
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-03] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 325 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. Marcin Papaj, Piotr Pietrzak, Kamienna Góra i okolice. Miasto oraz Gmina Kamienna Góra. Przewodnik turystyczny, Wydawca: Wydawnictwo Turystyczne PLAN we współpracy z Urzędem Miasta oraz Urzędem Gminy Kamienna Góra, wydanie I 2007 r., str. 30 ISBN 978-83-60975-25-1
6. Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 8, Kotlina Kamiennogórska, Wzgórza Bramy Lubawskiej, Zawory. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1997, s. 104-106. ISBN 83-85773-23-1.