Gorzędziej

Gorzędziej

wieś
Kościół pw. św. Wojciecha
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	tczewski
Gmina	Subkowy
Liczba ludności (2005)	498
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	83-120[2]
Tablice rejestracyjne	GTC
SIMC	0174310
Położenie na mapie gminy Subkowy Gorzędziej
Położenie na mapie Polski Gorzędziej
Położenie na mapie województwa pomorskiego Gorzędziej
Położenie na mapie powiatu tczewskiego Gorzędziej
54°01′53″N 18°48′57″E/54,031389 18,815833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Gorzędziej – wieś kociewska (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim, w gminie Subkowy, 6 km na południe od Tczewa, na skarpie wiślańskiej. Wieś jest siedzibą sołectwa Gorzędziej w którego skład wchodzi również miejscowość Mały Gorzędziej.

Gorzędziej uzyskał lokację miejską w 1287 roku, zdegradowany w 1312 roku^[3]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.

Historia

W IX w. w miejscu obecnej wsi istniał gród, strzegący szlaków handlowych. W pierwszej połowie XIII w. gród został rozbudowany, a od 1251 stał się własnością Sambora II. W 1280 Mściwoj II przekazał Gorzędziej biskupowi płockiemu Tomaszowi, z prawem założenia miasta. Miasto zostało lokowane w Gorzędzieju w roku 1287. Już w rok po lokacji, w roku 1288 książę Mściwoj II zatwierdzając przywileje zastrzegł, aby napływający osadnicy przybywali spoza granicy. Miało to na celu ograniczenie sprowadzenia osadników z innych okolicznych miast. W roku 1288 Gorzędziej uzyskał kolejny przywilej - zdobył prawo otoczenia miasta obwarowaniem, poprawiającym bezpieczeństwo. Gorzędziej był miastem na prawie magdeburskim, będącym własnością biskupa płockiego. W 1312 Krzyżacy wykupili Gorzędziej i odebrali mu prawa miejskie, w związku z czym zahamowany został rozwój miejscowości.

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[4] na listę zabytków wpisane są:

• gotycki kościół parafialny pw. św. Wojciecha, z XIV w., jednonawowy, przebudowany w XVIII-XIX w. (obecnie sanktuarium), nr rej.: A-1207 z 15.02.1988
• cmentarz przy kościele, nr rej.: j.w.
• zespół dworski, XIX-XX, nr rej.: A-1165 z 30.04.1987: dwór z 3 ćw. XIX w. i park.

Ponadto we wsi znajduje się klasztor karmelitów bosych z XVIII-XIX w., zbudowany prawdopodobnie w miejscu dawnego grodu na wzniesieniu usytuowanym na krawędzi doliny Wisły. Według tradycji w 997 św. Wojciech, płynąc Wisłą do Prus, zatrzymał się w Gorzędzieju, aby odprawić nabożeństwo.

Zobacz też

• Mała Słońca
• Most Knybawski
• Narkowy
• Subkowy

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35148
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 326 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 32-33.
4. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2022-01-02] .

Linki zewnętrzne

• Gorzędziej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 730 .