Grajcarek

Grajcarek
Ilustracja
Grajcarek w Szczawnicy – widok w stronę ujścia (zachodnią)
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Potok 3 rzędu
Długość 15 km
Powierzchnia zlewni

85,5 km²

Źródło
Miejsce Pieniny, Beskid Sądecki
Współrzędne

49°24′26″N 20°33′13″E/49,407222 20,553611

Ujście
Recypient Dunajec
Miejsce

Szczawnica

Wysokość

425 m n. p. m.

Współrzędne

49°25′27″N 20°27′31″E/49,424167 20,458611

Położenie na mapie gminy Szczawnica
Mapa konturowa gminy Szczawnica, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast po lewej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na lewo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons

Grajcarek – potok, dopływ Dunajca[1]. Płynie u podnóża Małych Pienin i Beskidu Sądeckiego, powstaje w Jaworkach z połączenia Białej i Czarnej Wody. Płynie przez Jaworki, Szlachtową i uchodzi do Dunajca w Szczawnicy, tuż powyżej charakterystycznej skały Kotuńka, na wysokości 430 m n.p.m. Zaraz za skrzyżowaniem dróg jest most, pod którym płynie Grajcarek, a za mostem zaczyna się Droga Pienińska[2].

Za źródła Grajcarka są uznawane źródła Białej Wody, znajdujące się na wysokości ok. 950 m n.p.m. Powierzchnia zlewni 85,5 km², długość od źródeł do ujścia ok. 15 km, a średni spadek 3,5%[3]. Płynie w ogólnym kierunku ze wschodu na zachód doliną, która jest też granicą pomiędzy Pieninami a Beskidem Sądeckim. Większymi lewobrzeżnymi dopływami Grajcarka są: Skalski Potok, Kamionka (wypływająca z Wąwozu Homole), Krupianka, Czerszla, Pałkowski Potok, Klimentowski Potok. Prawobrzeżnymi dopływami są: Stary Potok, Sielski Potok, Szlachtowski Potok, Sopotnicki Potok, Skotnicki Potok[2]. Dno Grajcarka jest kamieniste. Rzeka ma duże przybory powodziowe. W górnej części biegu ma naturalne przeważnie koryto i obfituje w ryby. Uregulowany jest nieduży odcinek w obrębie Jaworek oraz cały niemal odcinek w obrębie Szczawnicy, miejscami rzeka płynie tu ciasnym i głębokim betonowym korytem.

Przez miejscową ludność był nazywany Szczawnickim Potokiem, Ruskim Potokiem lub Ruską Wodą. Walery Eljasz pisze: „Potok przez Szczawnicę płynący od wschodu na zachód zwie się Ruską Wodą, bo poczyna się wśród osad ruskich.”[4] (przed Akcją Wisła położone nad nim wsie Szlachtowa, Jaworki, Biała Woda i Czarna Woda zamieszkiwali Rusini – zob. Ruś Szlachtowska). Nazwę Grajcarek nadali mu turyści i kuracjusze szczawniccy pod koniec XIX wieku[5]. Pochodzi od tego, że kuracjusze uzdrowisk szczawnickich wrzucali do niego drobne monety – grajcary[6].

  • Grajcarek w Jaworkach
    Grajcarek w Jaworkach
  • Grajcarek w Szlachowej – widok w stronę ujścia (zachodnią)
    Grajcarek w Szlachowej – widok w stronę ujścia (zachodnią)
  • Grajcarek w Szczawnicy
    Grajcarek w Szczawnicy

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 79, ISBN 83-239-9607-5.
  2. ↑ a b Pieniński Park Narodowy. Pieniny polskie i słowackie. Mapa 1:20 000, Kraków: Wyd. Kartograficzne Polkart, lipiec 2006, ISBN 83-87873-07-1.
  3. ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna [online] [dostęp 2021-10-25].
  4. ↑ Walery Eljasz: Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic, Poznań 1870, s. 243).
  5. ↑ Józef Nyka, Pieniny, wyd. IX, Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006, ISBN 83-915859-4-8.
  6. ↑ B.A. Węglarz, Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej, Pruszków: Wyd. diecezjalne i drukarnia w Sandomierzu, 2011, ISBN 978-83-62460-17-5.