Griffinia

Griffinia
Ilustracja
Griffinia hyacinthina
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

amarylkowate

Rodzaj

Griffinia

Nazwa systematyczna
Griffinia Ker Gawler
Bot. Reg. 6: t. 444 (1820)[3]
Typ nomenklatoryczny

Griffinia hyacinthina (Ker-Gawl.) Ker-Gawl.[4]

Synonimy
  • Hyline Herb.
  • Libonia Lem.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Griffinia Ker Gawl. – rodzaj rzadkich roślin z rodziny amarylkowatych, obejmujący 23 gatunki, występujące endemicznie we wschodniej i środkowej Brazylii[3].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Williama Griffina, angielskiego botanika i ogrodnika z Lambeth[5].

Homonimem taksonomicznym rodzaju jest nazwa nadana w 1994 r. krabom z rodziny Epialtidae (Griffinia Richer de Forges, 1994)[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
G. hyacinthina
Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne[5].
Pęd
Cebule, tworzące na korzeniopodobnych kłączach cebule potomne[5].
Liście
Ogonkowe, eliptyczne do jajowatych, nieco sierpowate u roślin z podrodzaju Hyline, niekiedy z białymi plamkami. Użyłkowanie liścia równoległe, z wyraźną żyłką centralną[5].
Kwiaty
Zebrane od 2 do 3, duże, wonne i białe (podrodzaj Hyline) lub od 4 do 20, bezwonne i barwne lub białe (podrodzaj Griffinia) w baldach, wyrastający na masywnym, spłaszczonym, mającym dwie krawędzie głąbiku. Kwiatostan wsparty dwiema podsadkami, częściowo zrośniętymi u nasady i zachodzącymi na siebie. Okwiat promienisty, liliowy do białego, niekiedy niebieski, o długości od 1,5 do nawet 11 cm. Rodzaj wyróżnia się w rodzinie amarylkowatych kwiatami posiadającymi hypancjum, utworzone przez zwężenie rurki okwiatu nad zalążnią u niektórych gatunków. Rurka okwiatu jest zredukowana u niskich gatunków o niebieskich kwiatach. Sześć pręcików ułożonych jest w kwiecie według wzoru 5+1 (podrodzaj Griffinia) lub wszystkie 6, wygiętych, położonych jest wiązkowo (podrodzaj Hyline). U niektórych gatunków szósty pręcik jest zredukowany lub nieobecny[5].
Owoce
Kanciaste, jajowate, trójkomorowe, pękające torebki, zawierające zazwyczaj jedno nasiono[5].

Biologia

[edytuj | edytuj kod]
Rozwój
Geofity cebulowe[5].
Siedlisko
Rośliny te są obecnie rzadko spotykane. Szacuje się, że ich zasięg występowania został zredukowany o 92% przez ostatnie 500 lat. Populacje Griffinia są małe i wyizolowane w pozostałościach pierwotnej roślinności lasów Mata Atlântica (podrodzaj Griffinia) lub na suchych sawannach cerrado i caatinga (podrodzaj Hyline)[5].
Cechy fitochemiczne
Z cebul G. gardneriana wyizolowano siedem alkaloidów, w tym wittatynę, dimetoksyhomolikorynę, tazetynę, trisferydynę i sangwininę. Dwa alkaloidy: likoryna i pretazetyna wykazują potencjalne działanie przeciwnowotworowe poprzez silne działanie cytotoksyczne i genotoksyczne oraz zdolność do promowania apoptozy poprzez szlak kaspazy-3[7].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 20, 30 (prawdopodobnie triploidalnie)[5].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Griffineae, podrodziny amarylkowych Amaryllidoideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae[8].
Wykaz gatunków[3]

Zagrożenie i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Dziewięć gatunków Griffinia zostało uwzględnionych w Czerwonej Księdze Flory Brazylii, z czego pięć ze statusem gatunek krytycznie zagrożony, a cztery gatunek zagrożony wyginięciem[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).
  3. ↑ a b c d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-23]. (ang.).
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-23]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i A.W. Meerow, K.D. Preuss, A. Fernando, C. Tombolato. Griffinia (Amaryllidacea), a critically endangered Brazilian geophyte with horticultural potential. „Acta Horticulturae”, s. 57–64, 2002. International Society for Horticultural Science (ISHS). DOI: 10.17660/actahortic.2002.570.4. ISSN 0567-7572. (ang.). 
  6. ↑ Global Biodiversity Information Facility (GBIF) Backbone Taxonomy. GBIF Secretariat. [dostęp 2021-02-23]. (ang.).
  7. ↑ Eduardo R. Cole, Jean P. de Andrade, João F. Allochio Filho, Elisângela F. P. Schmitt i inni. Cytotoxic and Genotoxic Activities of Alkaloids from the Bulbs of Griffinia gardneriana and Habranthus itaobinus (Amaryllidaceae). „Anti-Cancer Agents in Medicinal Chemistry”. 19 (5), s. 707–717, 2019-06-27. Bentham Science Publishers Ltd.. DOI: 10.2174/1871520619666190118122523. ISSN 1871-5206. (ang.). 
  8. ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-23]. (ang.).
  9. ↑ a b Antonio Campos Rocha Neto: Estudos Taxonômicos e Morfológicos do Gênero Griffinia Ker Gawl. (Amaryllidaceae). 2015: Universidade Estadual de Campinas, 2015.
  10. ↑ Gustavo Martinelli: Livro vermelho da flora do Brasil. CNCFlora, Centro Nacional de Conservação da Flora Jardim Botânico do Rio de Janeiro, Andrea Jakobsson Estúdio, 2013. OCLC 885277394. (port.).