Gwiazdosz baryłkowaty

Gwiazdosz baryłkowaty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gwiazdoszowce

Rodzina

gwiazdoszowate

Rodzaj

gwiazdosz

Gatunek

gwiazdosz baryłkowaty

Nazwa systematyczna
Geastrum lageniforme Vittad.
Monogr. Lycoperd. (Torino): 160 (16 of prepr.) (1842)
Multimedia w Wikimedia Commons

Gwiazdosz baryłkowaty (Geastrum lageniforme Vittad.) – gatunek grzybów z rodziny gwiazdoszowatych[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Geastrum, Geastraceae, Geastrales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Takson ten zdiagnozował w 1842 r. Carlo Vittadini[1]. Synonimy[2]:

  • Geastrum lageniforme var. ahmadii V.J. Staněk 1958
  • Geastrum lageniforme var. koreanum V.J. Staněk 1958
  • Geastrum lageniforme var. umbrinum V.J. Staněk 1958

Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała polską nazwę gwiazdosz baryłkowaty[3]. Spotykana jest też nazwa gwiazdosz butelkowaty[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owocniki

Początkowo cebulowate z wyraźnie wydłużoną górną częścią. Po osiągnięciu dojrzałości egzoperydium pęka 5–10 płatami o wydłużonych i ostro zakończonych szczytach. Dolna ich część nie oddziela się od siebie, wskutek czego powstaje worek wewnątrz którego jest kulista główka endoperydium o średnicy do 2 cm. Perystom na jej szczycie jest wyraźnie wyodrębniony, stożkowato wypukły i włókienkowaty. Na zewnętrznej stronie rozpostartych ramion często widoczne są podłużne spękania[4].

Cechy mikroskopowe

Strzępki włośni o średnicy 5–13 µm, stopniowo zwężające się, z końcem ostrym lub zaokrąglonym, bladożółtobrązowe, miejscami i w kierunku końcówek czasem prawie szkliste, grubościenne, często stosunkowo szerokie, o średnicy 2–6 µm, powierzchni nieregularnie drobno inkrustowanej. Zarodniki kuliste, żółtobrązowe do ciemnobrązowych, brodawkowate, o średnicy 3,4–4,5 µm, bez ornamentacji, brodawki przeważnie izolowane, nisko cylindryczne, proste lub lekko nieregularne, tępe, o wysokości 0,4–0,6 µm i szerokości 0,3–0,7 µm[5].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Podano występowanie gwiazdosza baryłkowatego w Ameryce Północnej, Środkowej, Południowej, Europie, Korei i Japonii, Australii i na Nowej Zelandii[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2020 r. podano trzy stanowiska w 2006, 2012 i 2020 r.[4] W latach 1995–2004 objęty był ochroną częściową, a od roku 2004 – ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[7].

Grzyb saprotroficzny naziemny, czasami rozwijający się także na spróchniałym drewnie. Występuje w lasach liściastych, głównie w grądach oraz pod topolami i robiniami. Owocniki tworzy głównie od maja do sierpnia. Są trwałe przez wiele tygodni[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-11-05].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-11-05].
  3. ↑ Rekomendowane polskie nazwy grzybów [online], Polskie Towarzystwo Mykologiczne [dostęp 2021-11-05].
  4. ↑ a b c d Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  5. ↑ Geastrum lageniforme Vittad., „Monogr. Lycoperd.”, 16, Mycobank, 1842, s. 242–256 [dostęp 2021-11-05].
  6. ↑ Mapa występowania Geastrum lageniforme na świecie [online] [dostęp 2021-11-05].
  7. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.