Gwiazdosz szorstki

Gwiazdosz szorstki
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gwiazdoszowce

Rodzina

gwiazdoszowate

Rodzaj

gwiazdosz

Gatunek

gwiazdosz szorstki

Nazwa systematyczna
Geastrum campestre Morgan
Am. Nat. 21: 1027 (1887)
Multimedia w Wikimedia Commons

Gwiazdosz szorstki (Geastrum campestre Morgan) – gatunek grzybów z rodziny gwiazdoszowatych[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Geastrum, Geastraceae, Geastrales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Takson ten zdiagnozował w 1887 r. Andrew Price Morgan[1]. Synonimy[2]:

  • Geastrum campestre f. ochraceum V.J. Staněk 1958
  • Geastrum campestre f. violaceum V.J. Staněk 1958
  • Geastrum campestre var. famatinum Kuhar & Papin. 2013

Nazwę polską nadała mu Wanda Rudnicka-Jezierska w 1991 r.[3]

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Owocnik początkowo kulisty i całkowicie schowany w podłożu. Średnica od 1,5 do 6,5 cm. Egzoperydium podczas dojrzewania pęka głęboko na 7–9 ramion, które rozchylają się na boki odsłaniając endoperydium. Jest kuliste z karbowanym otworem szczytowym. Charakterystyczna dla tego gatunku cechą są występujące na niej liczne brodawki. Ramiona są higrofaniczne; w stanie suchym otaczają główkę, w stanie wilgotnym rozchylają się na boki[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej i Południowej, Europie, Azji i Australii[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2020 r. podano 7 pewnych stanowisk[4]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[7]. W latach 1995–2004 objęty był ochroną częściową, a od roku 2004 – ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[4].

Grzyb saprotroficzny naziemny. Występuje w murawach kserotermicznych, parkach, przydrożach leśnych. Owocniki tworzy głównie od sierpnia do listopada. Są trwałe przez wiele tygodni, czasami nawet w następnym roku[4].

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]
  • gwiazdosz angielski Geastrum berkeleyi występujący głównie w lasach. Również ma brodawkowatą główkę, ale jego ramiona nie są higrofaniczne i w stanie suchym nie stulają się wokół główki. Jest ponadto nieco większy[4].
  • gwiazdosz chropowaty Geastrum pseudostriatum. Jest mały, ale również nie jest higrofaniczny[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-11-12].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-11-12].
  3. ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d e f Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  5. ↑ Mapa występowania Geastrum campestre na świecie [online] [dostęp 2021-11-12].
  6. ↑ Aktualne stanowiska gwiazdosza szorstkiego w Polsce [online] [dostęp 2021-11-12].
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.