Górki Zagajne

Górki Zagajne

wieś
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	nakielski
Gmina	Kcynia
Liczba ludności (III 2011)	220[2]
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-240[3]
Tablice rejestracyjne	CNA
SIMC	0088070
Położenie na mapie gminy Kcynia Górki Zagajne
Położenie na mapie Polski Górki Zagajne
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Górki Zagajne
Położenie na mapie powiatu nakielskiego Górki Zagajne
52°55′10″N 17°34′13″E/52,919444 17,570278[1]

Górki Zagajne (niem. Gurki Zagajne, od 1907 Gurkingen) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, w gminie Kcynia.

Nazwa

Źródła etymologiczne nie wyjaśniły jednoznacznie pochodzenia nazwy „Górki Zagajne”. W 1577 roku były wymienione w parafii Brzyskorzystew, jako „Górki Kotlarowe”^[4]. Pochodzenie nazwy można również wiązać ze staropolskim określeniem osady „za gajem”. Najprawdopodobniej nazwa wywodzi się od właścicieli tej miejscowości, rodziny Górków^[5][6].

Położenie

Wieś położona na średniowiecznym trakcie Żnin – Kcynia, 15 km od Żnina i 14 km od Kcyni.

Historia

Okolice Górek Zagajnych należą do najstarszych obszarów osadnictwa na Pałukach. W bliskiej okolicy udokumentowane są archeologiczne osady słowiańskie-Chraplewo i Sobiejuchy, dalej Biskupin^[5][6]. W pobliżu przebiegał również antyczny handlowy szlak bursztynowy, łączący południe Europy z Bałtykiem.

Obszar ziemski Górek Zagajnych wchodził w skład wzmiankowanej prowincji żnińskiej (Znein), wymienionej w 1136 roku w bulli gnieźnieńskiej^[6]. Na przełomie XII i XIII wieku Górki Zagajne były własnością księcia wielkopolskiego Władysława III Laskonogiego (1165-1231)^[5]. W 1235 roku były własnością księcia wielkopolskiego Władysława Odonica (1190-1239)^[4]. Później należały do rodów: Dryjów, Sobiejuchów, Dołęgów i Górków^[5][6]. W XIX wieku wieś była w posiadaniu rodziny Sulerzyńskich^[7].

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Górki Zagajne znalazły się w zaborze pruskim. W okresie od 1871 roku do początku XX wieku na terenie Górek Zagajnych i przyległych miejscowości nastąpił ożywiony rozwój gospodarczy. Zbudowano sieć dróg bitych, przeprowadzono prace melioracyjne, zbudowano kolej wąskotorową łączącą Górki Zagajne z cukrownią w Żninie^[8].

W 1900 roku rodzina Sulerzyńskich sprzedała Górki Zagajne niemieckiej Komisji Kolonizacyjnej, która podzieliła zakupiony majątek na 52 gospodarstwa^[6]. Osadzono na nich niemieckich osadników, pochodzących głównie spod Hanoweru. Niemcy zmienili w 1907 roku nazwę miejscowości na Gurkingen. Po I wojnie światowej, rezultatem traktatu wersalskiego z 1919 roku rozpoczął się w Górkach Zagajnych sukcesywny proces osadnictwa polskiego. Trwał on do końca 1945 roku. W 1926 roku z inicjatywy i wsparcia finansowego znanej rodziny Odrowąż-Pieniążków zbudowano w Górkach Zagajnych polską szkołę^[9].

Głównym źródłem utrzymania mieszkańców Górek Zagajnych jest wysoko wydajna produkcja rolno-hodowlana. Aktywną działalność społeczno-kulturalną w Górkach Zagajnych prowadzą: Dom Rolnika, Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich oraz Ochotnicza Straż Pożarna.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 220 mieszkańców^[2]. Jest dziewiętnastą co do wielkości miejscowością gminy Kcynia.

Znane osoby

Z Górkami Zagajnymi związani są:

• Maria Żenkiewicz z Bielskich herbu Prawdzic (1871–1958) – działaczka polonijna na Litwie Kowieńskiej, nauczycielka.
• Jerzy Żenkiewicz (rocznik 1950) – elektronik, informatyk, pionier polskiego Internetu, publicysta, pracownik Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu^[10][11][12].
• Marian Żenkiewicz (rocznik 1945) – elektryk, profesor nauk technicznych, polityk, poseł i senator RP, pracownik Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy^[12][13].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 36351
2. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 331 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, t. XV, Warszawa 1900, s. 521.
5. Marosz J., Górki Dąbskie i Zagajne – życie w symbiozie, „Pałuki” 1995, nr 153.
6. Żenkiewicz J., Rodzinne drogi, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2017, s. 163–173.
7. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. F. Sulimierskiego, t. II, Warszawa 1881, s. 717.
8. Kłodziński S., Powiat szubiński. Opis dla władz, urzędów, instytucyj, organizacyj i osób prywatnych, Szubin 1935.
9. Orędownik Urzędowy powiatu Szubińskiego, Szubin, roczniki 1922-1929.
10. Kozłowski T., Jubileusz-Jerzy Żenkiewicz, „Promocje Kujawsko-Pomorskie”, nr 3-4, Bydgoszcz 2003, s. 15–16.
11. Oxford Encyklopedia, Encyklopedia osobistości Rzeczypospolitej Polskiej, British Publishing House Ltd, Londyn, listopad 2017, s. 1547–1548.
12. Who is who w Polsce, Hubners blaues Who is Who, Schweiz 2003, s. 5075.
13. Nauka w obliczu społeczeństwa cyfrowego, Ośrodek Wydawnictw Naukowych IChB PAN, Poznań 2009, s. 311–322.

Linki zewnętrzne

• Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa