Halenia

Halenia
Ilustracja
Halenia rhyacophila
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

goryczkowate

Rodzaj

Halenia

Nazwa systematyczna
Halenia Borkhausen
Arch. Bot. (Leipzig) 1(1): 25. 1796[3]
Typ nomenklatoryczny

H. sibirica Borckhausen (= H. corniculata (Linnaeus) Cornaz)[3]

Synonimy
  • Tetragonanthus J. G. Gmelin ex O. Kuntze[3]
Multimedia w Wikimedia Commons
Halenia corniculata
Halenia weddeliana

Halenia – rodzaj roślin należący do rodziny goryczkowatych (Gentianaceae). Obejmuje 66 gatunków[4], według niektórych źródeł należy tu około 100 gatunków[5][6]. Kilka gatunków występuje w Europie (rejon Uralu[4]) i Azji, podczas gdy zdecydowana większość na kontynentach amerykańskich, zwłaszcza w obszarach górskich Ameryki Południowej[5][6]. Rośliny te rosną na górskich łąkach i skrajach lasów[7].

Pojedyncze gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny jednoroczne i dwuletnie, rzadko byliny. Pędy prosto wzniesione, rozgałęzione do 0,6 m wysokości, a także niskie rośliny poduszkowe w przypadku gatunków wysokogórskich[7].
Liście
Naprzeciwległe (rzadko okółkowe[6]), pojedyncze, niepodzielone, nagie[7]. Kształt blaszki zróżnicowany, u jednych gatunków liście ogonkowe, u innych siedzące[5].
Kwiaty
Kwiaty pojedyncze lub zebrane w kątowe lub szczytowe wierzchotki i luźne wiechy. Kielich z 4 działek. Korona dzwonkowata, rozcięta poniżej połowy, u nasady z ostrogą. Barwy niebieskiej, purpurowej, zielonkawożółtej lub białej. Pręciki są 4, równej długości. Zalążnia górna, jednokomorowa, z pojedynczą, grubą szyjką słupka rozwidloną na szczycie[7][6].
Owoce
Torebki otwierające się dwiema klapkami. Nasiona drobne, elipsoidalne do kulistawych[7][6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj z podplemienia Swertiinae, plemienia Gentianeae z rodziny goryczkowatych (Gentianaceae)[8].

W obrębie podplemienia należy do jednego z dwóch kladów. W nim pozycję bazalną zajmuje rodzaj Gentianopsis oddzielony ok. 17,89 miliona lat temu, a kolejne linie rozwojowe prowadzą do współczesnych rodzajów: niebielistka Swertia, Halenia, goryczuszka Gentianella, Lomatogonium i Comastoma[9].

Relacje filogenetyczne w obrębie podplemienia Swertiinae[9]
Swertiinae


Tripterospermum



Gentiana – goryczka





Gentianopsis




Halenia




Swertia – niebielistka




Gentianella – goryczuszka




Lomatogonium



Comastoma








Wykaz gatunków[4]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-11-11] (ang.).
  3. ↑ a b c Halenia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-11-11].
  4. ↑ a b c Halenia Borkh.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-15].
  5. ↑ a b c Saood Omer: Halenia Borkhausen. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-11-11].
  6. ↑ a b c d e Halenia Borkhausen. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-11-11].
  7. ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 211. ISBN 0-333-74890-5.
  8. ↑ Taxon: Halenia spp.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA.gov. [dostęp 2016-11-11].
  9. ↑ a b Yu Zhang, Jingya Yu, Mingze Xia, Xiaofeng Chi, Gulzar Khan, Shilong Chen, Faqi Zhang. Plastome sequencing reveals phylogenetic relationships among Comastoma and related taxa (Gentianaceae) from the Qinghai–Tibetan Plateau. „Ecology and Evolution”. 11, 22, s. 16034-16046, 2021. DOI: 10.1002/ece3.8274.