Harbuźnik kolczasty

Harbuźnik kolczasty
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

dyniowce

Rodzina

dyniowate

Rodzaj

harbuźnik

Gatunek

harbuźnik kolczasty

Nazwa systematyczna
Sicyos angulatus L.
Sp. Pl. 1013 1753[3]
Synonimy
  • Elaterium trifoliatum L.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Harbuźnik kolczasty (Sicyos angulatus L.) – gatunek jednorocznego pnącza z rodziny dyniowatych. Występuje naturalnie we wschodniej Ameryce Północnej – we wschodniej Kanadzie (prowincje Quebec i Ontario) oraz w środkowych i wschodnich Stanach Zjednoczonych (na wschód od stanów Dakota Północna, Kansas, Teksas)[4]. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna[5] i jako taka został introdukowany i spotykany jest zdziczały w Europie oraz w Azji Wschodniej[6]. W Polsce jest to roślina dość rzadko uprawiana i dziczejąca, głównie na siedliskach ruderalnych[7]. W obrębie naturalnego zasięgu występuje na brzegach rzek i strumieni, w lasach i zaroślach, w miejscach przekształconych przez człowieka[6]. Owoce pokryte są kolcami, którymi można się boleśnie pokłuć[8].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiatostan
Owoce
Wąsy czepne
Łodyga
Pnąca, osiągająca zwykle od 1 do 4 m długości, rzadko do 8 m[9]. Tak jak i pozostałe organy – pokryta jest gruczołowatymi włoskami[6].
Liście
O blaszce w zarysie okrągławej lub jajowatej, z 5, rzadziej 3, płytkimi klapami, ostro zakończonymi. Nasada blaszki jest wąsko lub szeroko zatokowo wcięta. Brzeg blaszki jest drobno i odlegle ząbkowany oraz orzęsiony, także powierzchnia liścia od spodu jest szorstko owłosiona. Blaszka osiąga od kilku do 12 cm szerokości i 17 cm długości, osadzona jest na ogonku osiągającym od 1 do 7 (rzadko do 10) cm długości[6].
Kwiaty
Roślina jednopienna, lecz rozdzielnopłciowa. Kwiaty męskie zebrane są po 10–34 w kwiatostany osiągające od 3 do 22 cm długości[6], których szypuły są gruczołowato owłosione[5]. Ich płatki korony mają barwę białawą lub zielonkawożółtą, z zielonymi żyłkami i długość do 5 mm. Działki kielicha lancetowate, długości 1 mm. Pręcików jest od 3 do 7, a ich pylniki mają kształt litery S. Zarówno nitki jak i pylniki pręcików są ze sobą zrośnięte[5]. Kwiaty żeńskie są mniej liczne w kwiatostanach – jest ich od 8 do 16, a same kwiatostany mają od 2 do 5 cm długości[6] – kwiaty są zbite w główki. Płatki są równowąskie lub równowąskojajowate o długości do 2 mm[6], zielonkawożółte z zielonymi żyłkami. Działki kielicha są drobne, lancetowate. Słupek z zalążnią długości 1–3 mm, z pojedynczą szyjką o 2–3 znamionach[5].
Owoce
Jajowate i ostro zakończone torebki o długości 9–15 mm pokryte sztywnymi kolcami, włoskami pajęczynowatymi i gruczołowatymi[6]. Młode torebki są zielone, a dojrzałe – brązowe[8]. Zawierają pojedyncze, jajowate nasiono, ciemnobrązowe, o długości do 10 mm[5].
Gatunek podobny
Mylić się może z kolczurką klapowaną, która ma jednak nagie pędy, większe i pojedyncze owoce[8].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Miejsce masowego występowania harbuźnika zimą we Włoszech

Harbuźnik kolczasty jest rośliną jednoroczną, kwitnącą od czerwca do października[6], w warunkach Europy Środkowej – od lipca do sierpnia[5].

Liczba chromosomów 2n = 24[5].

W Ameryce Północnej występuje na terenach nizinnych (do 300 m n.p.m.) na brzegach cieków, na terenach aluwialnych, w zaburzonych lasach i zaroślach, na porębach, na miejscach porzuconych, na odłogowanych polach i wzdłuż linii kolejowych[6]. Często rośnie obficie pokrywając duże powierzchnie wspólnie z kolczurką klapowaną[8]. Na obszarach, gdzie dziczeje z upraw rejestrowany jest na siedliskach kształtowanych przez człowieka – na przypłociach i murach[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-24] (ang.).
  3. ↑ a b Sicyos angulatus L.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-24].
  4. ↑ Sicyos angulatus L.. GRIN U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2017-08-24].
  5. ↑ a b c d e f g h B. Pawłowski (red.): Flora Polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XI. PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 272-273.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Sicyos angulatus Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-08-24].
  7. ↑ Ławrynowicz M., Warcholińska U.A. (red.): Rośliny pochodzenia amerykańskiego zadomowione w Polsce. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1992, s. 40.
  8. ↑ a b c d Sicyos angulatus (Bur Cucumber). [w:] Minnesota Wildflowers [on-line]. MinnesotaWildflowers.info. [dostęp 2017-08-24].
  9. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 316. ISBN 83-01-14342-8.