Hesperaloe

Hesperaloe
Ilustracja
Hesperaole funifera
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

Hesperaloe

Nazwa systematyczna
Hesperaloe Engelmann
S.Watson, Botany [Fortieth Parallel]: 497 (1871)[3]
Typ nomenklatoryczny

Hesperaloe yuccifolia (A. Gray) Engelm. ≡ Hesperaloe parviflora (Torr.) J.M.Coult[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Hesperaloe Engelm. – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje 8 gatunków występujących w północnym Meksyku i Teksasie[3].

Nazwa naukowa rodzaju została złożona z greckiego słowa εσπέρα (espera – wieczór) i nazwy rodzaju aloes (Aloe), z uwagi na podobieństwo tych roślin[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Hesperaloe parviflora
Hesperaloe funifera
Hesperaloe parviflora
Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne, bezłodygowe, tworzące kępy lub rosnące w kręgach osiągających średnicę 2 metrów[6].
Pęd
Krótkie lub długie kłącze z grubymi i mięsistymi korzeniami, od których odchodzi wiele dodatkowych korzeni włóknistych[5].
Liście
Liście odziomkowe zebrane w ścisłą lub bardzo luźną rozetę. Blaszki liściowe cienkie, wąskie i wygięte łukowato do dołu lub grube, szerokie i wzniesione, kanalikowate, długości do 2 metrów[7], o brzegach brązowych lub białych, z nitkowatymi, odrywającymi się włóknami, cienkimi i skręconymi lub grubymi i niemal prostymi, koloru białego lub szarego, i wierzchołkach rozwarstwiających się lub zakończonych twardym kolcem[5].
Kwiaty
Zebrane luźno w wiechowaty lub groniasty kwiatostan, z 3–8 rozgałęzieniami w górnej połowie, wyrastający na głąbiku osiągającym wysokość 4 metrów[7]. Okwiat wąsko rurkowaty do dzwonkowatego lub kółkowo-dzwonkowatego, sześciolistkowy[5]. Listki okwiatu koloru kombinacji zielonego i białego z fioletowobrązowym, czerwonym, różowym, łososiowym lub koralowym, rzadziej żółtym, z mięsistą, podłużną wypustką grzbietową[5]. Sześć pręcików osadzonych na dnie kwiatowym lub u nasady listków okwiatu. Nitki pręcików nagie[6]. Pylniki strzałkowate, dołączone grzbietowo, skierowane do wewnątrz[5]. Dno kwiatowe mięsiste[6]. Zalążnia górna, jajowata do podługowatej, trójgraniasta, trójkomorowa[5]. Szyjka słupka smukła[6], zakończona główkowatym znamieniem z brodawkowatą obwódką[5].
Owoce
Jajowate[6], drewniejące[7] torebki, pękające przegrodowo, zawierające liczne, czarne, spłaszczone nasiona[6].

Biologia

[edytuj | edytuj kod]
Rozwój
Kwitną w okresie od końca marca do początku października. Zaobserwowano, że kwiaty gatunku H. campanulata rozchylają się na noc i są zapylane przez nietoperze i ćmy zawisakowate, a w ciągu dnia zwijają się w rurkę i są odwiedzane przez kolibry i pszczoły[7]. Kwiaty gatunku H. parviflora są zapylane przez kolibry i pszczoły, a gatunków H. funifera, H. nocturna i H. tenuifolia przez ćmy i nietoperze[7].
Siedlisko
Miejsca suche[7], na zachód od Sierra Madre Zachodnia i we wschodniej części pustyni Chihuahua[5].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 60[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny agawowe Agavoideae z rodziny szparagowatych Asparagaceae[8]. Stanowi klad siostrzany dla rodzaju Hesperoyucca[5].
Wykaz gatunków[3]

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Rośliny włókniste
Hesperaloe funifera jest uprawiana w Nuevo León jako roślina włóknodajna. Włókno pozyskiwane z liści te rośliny, o nazwie ixtli lub włókno Tampico, jest bardzo dobrej jakości i jest eksportowane[9]. Z włókien H. funifera pozyskuje się masę celulozową do produkcji papieru[10].
Rośliny ozdobne
Wszystkie gatunki Hesperaloe są uprawiane jako rośliny ozdobne. Wymagają stanowiska słonecznego i dobrze przepuszczalnego podłoża. Kwitną po 4–5 latach od wysiania. Wszystkie gatunki są dość odporne na suszę. Mogą wytrzymać 2 miesiące lub dłużej bez podlewania. Wszystkie gatunki są odporne do co najmniej -9°C[7]. Szczególnie poszukiwanym gatunkiem jest H. parviflora o kwiatach w odcieniach czerwieni. Z gatunku tego uzyskano kultywary, np. ‘Brakelights Red’ o kwiatach jasnoczerwonych lub ‘Desert Son’ o kwiatach żółtych[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
  3. ↑ a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-07-26]. (ang.).
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-07-26]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j Thiede J.: Hesperaloe. W: Urs Eggli: Illustrated Handbook of Succulent Plants: Monocotyledons. Berlin, Heidelberg: Springer, 2012, s. 84. ISBN 978-3-642-56715-5.
  6. ↑ a b c d e f g R. Laurie Robbins: Hesperaloe in Flora of North America @ efloras.org. www.efloras.org. [dostęp 2021-07-26].
  7. ↑ a b c d e f g Greg Starr. A revision of the genus Hesperaloe (Agavaceae). „Madroño”. 44 (3), s. 282-296, 1997. DOI: 10.2307/41425214. 
  8. ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-07-26]. (ang.).
  9. ↑ Paul Carpenter Standley: Trees and Shrubs of Mexico. Uniwersytet Minnesoty, 1926, s. 88. ISBN 0-598-40856-8.
  10. ↑ R. Sánchez, A. Rodríguez, J.C. García, A. Rosal i inni. Exploitation of hemicellulose, cellulose and lignin from Hesperaloe funifera. „Bioresource Technology”. 102 (2), s. 1308–1315, 2011-01. DOI: 10.1016/j.biortech.2010.08.084. 
  11. ↑ NC State University, N.C. A&T State University: Hesperaloe parviflora (Coral Yucca, Hummingbird Yucca, Redflower False Yucca, Red Yucca, Samandoque, Yellow Yucca). North Carolina Extension Gardener. [dostęp 2021-07-26]. (ang.).