H. courbaril | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj |
Hymenaea | ||
Nazwa systematyczna | |||
Hymenaea L. Sp. Pl. 1192. 1 Mai 1753[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
H. courbaril Linnaeus | |||
Synonimy | |||
|
Hymenaea – rodzaj drzew z rodziny bobowatych. Obejmuje co najmniej 14[5]–16 gatunków[6] występujących w tropikach Ameryki Południowej i Środkowej oraz w Afryce[4]. Szybkoschnąca żywica tego gatunku zwana kopal (zarówno pozyskiwana z żywych i ściętych drzew, jak i z subfosylnych osadów) ma istotne znaczenie ekonomiczne. H. verrucosa jest źródłem kopalu wschodnioafrykańskiego, zaś H. courbaril dostarcza kopalu amerykańskiego[7].
Centrum zróżnicowania rodzaju jest Amazonia i Mata Atlântica, gdzie rośnie co najmniej 6 gatunków, 5 gatunków występuje w suchych lasach i zaroślach północno-wschodniej i południowo-wschodniej Brazylii, przy czym jeden z nich sięga po Paragwaj i Argentynę na południu. Jeden gatunek jest szeroko rozprzestrzeniony w tropikach Ameryki Południowej i Środkowej, sięgając po Meksyk i Karaiby na północy, jeden gatunek jest endemitem Kuby. Jeden gatunek (H. verrucosa) rośnie na wybrzeżach wschodniej Afryki, na Madagaskarze i Maskarenach[5].
Szerzej rozprzestrzenione w tropikalnej Azji zostały gatunki o znaczeniu ekonomicznym – H. verrucosa i H. courbaril[7][4].
Rodzaj z plemienia Detarieae z podrodziny Detarioideae w obrębie bobowatych Fabaceae[8][2]. Dawniej wraz z plemieniem zaliczany do brezylkowych Caesalpinioideae[2]. Taksonem siostrzanym jest najprawdopodobniej rodzaj Guibourtia. Kopalny gatunek z Dominikany – H. protera Poinar – uznawany jest za takson siostrzany dla wschodnioafrykańskiego H. verrucosa[5].
Szybko twardniejąca żywica przypomina po zaschnięciu bursztyn. Źródłem żywicy jest głównie H. verrucosa (kapal wschodnioafrykański, tzw. „Zanzibar”) i H. courbaril (kopal amerykański). Z żywic tych wyrabia się lakiery, pokosty, linoleum, impregnuje się kable[7]. Stosowane są one do kadzideł, do klejenia oraz w medycynie tradycyjnej. Drzewa z tego rodzaju dostarczają także jadalnych owoców, cenionego drewna (algarrobo, jatoba, courbaril, guapinol) stosowanego do wyrobu wysokiej jakości mebli, instrumentów, jachtów i jako surowiec konstrukcyjny. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[5].