I-Juca-Pirama – poemat epicki brazylijskiego poety romantycznego Antônia Gonçalvesa Diasa, opublikowany w 1851[1][2]. Tytuł jest wyrażony w języku indiańskim i znaczy: Ten, który musi umrzeć[3].
Antônio Gonçalves Dias (1823-1864) był poetą brazylijskim, synem Portugalczyka i Brazylijki pochodzenia afrykańsko-indiańskiego[4]. Z tego względu interesował się kulturą Indian i ich tradycyjnymi, przekazywanymi z pokolenia na pokolenie opowieściami. Twórczość Gonçalvesa Diasa stanowi jedno z ważniejszych zjawisk brazylijskiego romantyzmu, a zarazem jest przykładem wykorzystania w portugalskojęzycznej literaturze Brazylii podań rdzennych mieszkańców kontynentu południowoamerykańskiego.
Poemat składa się z dziesięciu pieśni i liczy 484 wersy[3]. Utwór jest napisany przy użyciu różnych form wiersza i strof. Na przykład w części pierwszej strofy rymują się aabccb, a w części drugiej aabb.
No meio das tabas de amenos verdores,
Cercadas de troncos — cobertos de flores,
Alteiam-se os tetos d’altiva nação;
São muitos seus filhos, nos ânimos fortes,
Temíveis na guerra, que em densas coortes
Assombram das matas a imensa extensão.
Poemat opowiada historię indiańskiego wojownika z plemienia Tupi, który został wzięty do niewoli przez oddział plemienia Timbira, praktykującego kanibalizm, i miał być przez nich złożony w ofierze[5]. On jednak błagał ich o pozostawienie go przy życiu, żeby mógł wrócić do domu i zająć się swoim starym i niewidomym ojcem. Timbirowie przystali na to. Ojciec bohatera nie wyraził jednak radości z jego powrotu i przeklął go jako tchórza, który sprowadził hańbę na całe plemię. Wtedy wojownik oddał się w ręce Timbirów, żeby zginąć w ich obrzędzie. Oni jednak nie byli zainteresowani poświęceniem na ofiarę kogoś uznanego za niehonorowego. Dlatego młody mężczyzna rzucił się na nich, żeby udowodnić swoje męstwo.