III Sonata fortepianowa (Chopin)

Początek Sonaty h-moll op. 58

Sonata fortepianowa h-moll op. 58 – trzecia sonata na fortepian skomponowana przez Fryderyka Chopina w 1844^[1][2].

Historia

Nad Sonatą h-moll Chopin pracował w okresie piątego pobytu w posiadłości George Sand w Nohant od 29 maja do 28 listopada 1844^[3]. W międzyczasie, w drugiej połowie lipca, Chopin przebywał w Paryżu z okazji przyjazdu jego siostry Ludwiki wraz z jej mężem Józefem, którzy udali się do Nohant 9 sierpnia^[4], wyjechali zaś razem 28 sierpnia razem z Chopinem, który po ponownym krótkim pobycie w Paryżu wrócił do Nohant 3 września^[5]. 21 grudnia autor przekazał utwór, wraz z Berceuse Des-dur op. 57, wydawcy Maurice’owi Schlesingerowi^[6], ten postanowił jednak zakończyć działalność wydawniczą^[7]. Oba dzieła zostały opublikowane 23 czerwca następnego roku w oficynie Meissonniera^[8]. Utwór dedykowany został hrabinie Émilie de Perthuis^[9] [10].

W praktyce koncertowej utwór stał się popularny w okresie międzywojennym^[11]. Sam kompozytor nie wykonywał op. 58 podczas swoich paryskich występów^[12]. Sonata wchodziła w skład repertuaru, który Jane Stirling grała podczas nauki u Chopina^[13].

Budowa

Utwór składa się z czterech części^[14][15][16]:

1. Allegro maestoso – allegro sonatowe^[17]; metrum ${\displaystyle {\tfrac {4}{4}}}$^[18]; 204 takty^[17]
2. Scherzo (Molto vivace) – w formie ABA^[17]; metrum ${\displaystyle {\tfrac {3}{4}}}$^[18]; 216 taktów^[17]
3. Largo – w formie ABA^[17]; o charakterze nokturnu^[19]; metrum ${\displaystyle {\tfrac {4}{4}}}$^[18]; 120 taktów^[17]
4. Finale (Presto, non tanto agitato) – w formie ronda^[15][16]; metrum ${\displaystyle {\tfrac {6}{8}}}$^[18]; 286 taktów^[17]

Umieszczenie scherza jako drugiej części cyklu sonatowego jest typowe dla twórczości Chopina^[20].

Recepcja

Zdaniem Hugona Leichtentritta II temat z I części to „jeden z najpiękniejszych lirycznych pomysłów, jakimi fortepian poszczycić się może”^[a][22].

Prace nad kompozycją zostały przedstawione przez Jarosława Iwaszkiewicza w utworze pt. Lato w Nohant^[23].

Nagrania

Sonatę op. 58 w całości nagrali m.in. Percy Grainger (1926), Alfred Cortot (1931), Moriz Rosenthal (1939), Alexander Brailowsky (1939), Dinu Lipatti (1946), Jacques Abram (1949), Heinrich Neuhaus (1950), Robert Casadesus (ok. 1950), Guiomar Novaes (ok. 1950), Alexander Uninsky (ok. 1950), Lew Oborin (ok. 1952), Victor Schiøler (ok. 1952), Witold Małcużyński (ok. 1953)^[24], Stefan Askenase (ok. 1953), Alexander Brailowsky (ok. 1955), Artur Rubinstein (ok. 1955), Adam Harasiewicz (ok. 1958), Claudio Arrau (ok. 1960), Jan Ekier (ok. 1960), Wilhelm Kempff (ok. 1960), Nikita Magaloff (ok 1965), Garrick Ohlsson (1970)^[b], Jeffrey Swann (1970)^[b], Alexis Weissenberg (ok. 1970), Martha Argerich (ok. 1970) i Vlado Perlemuter (ok. 1980)^[25].

Uwagi

1. „Eine der schönster lyrischen melodischen Gebilde, deren das Klavier sich rühmen darf”^[21]
2. Nagranie z VIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina^[25]

Przypisy

1. Łukaszewski 2014 ↓, s. 207.
2. Tomaszewski 2022 ↓, s. 291.
3. Tomaszewski 2022 ↓, s. 167.
4. Zamoyski 1985 ↓, s. 199.
5. Zamoyski 1985 ↓, s. 200.
6. Tomaszewski 2022 ↓, s. 170.
7. WojciechW. Bońkowski WojciechW., J. Meissonnier [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-23] .
8. Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 77, 204.
9. Tomaszewski ↓.
10. Niecks 2011 ↓, s. 360.
11. Tomaszewski 2022 ↓, s. 992.
12. Tomaszewski 2022 ↓, s. 229–230.
13. Tomaszewski 2022 ↓, s. 241.
14. Łukaszewski 2014 ↓, s. 207–209.
15. Chomiński 1978 ↓, s. 167.
16. Chomiński 1960 ↓, s. 174.
17. Chomiński 1960 ↓, s. 175.
18. Tomaszewski 2022 ↓, s. 403.
19. Tomaszewski 2022 ↓, s. 616, 689.
20. Tomaszewski 2022 ↓, s. 671.
21. HugoH. Leichtentritt HugoH., Analyse der Chopin'schen Klavierwerk, t. II, Berlin: Max Hesses Verlag, 1922, s. 248, OCLC 749565395 .
22. Tomaszewski 2022 ↓, s. 338.
23. Tomaszewski 2022 ↓, s. 1001.
24. Kański 1986 ↓, s. 64.
25. Kański 1986 ↓, s. 65.

Bibliografia

• MieczysławM. Tomaszewski MieczysławM., Chopin: człowiek, dzieło, rezonans, wyd. 3, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2022, ISBN 978-83-224-0857-5 .
• Józef MichałJ.M. Chomiński Józef MichałJ.M., Chopin, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1978, OCLC 462214174 .
• JózefJ. Kański JózefJ., Dyskografia chopinowska: historyczny katalog nagrań płytowych, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, ISBN 83-224-0340-2 .
• FrederickF. Niecks FrederickF., Fryderyk Chopin jako człowiek i muzyk, Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2011, ISBN 978-83-61142-30-0 .
• MieczysławM. Tomaszewski MieczysławM., Sonata h-moll op. 58, [w:] Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”, Polskie Radio, Program II [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-23] .
• AdamA. Zamoyski AdamA., Chopin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, ISBN 83-06-01234-8 .
• Marcin TadeuszM.T. Łukaszewski Marcin TadeuszM.T., Przewodnik po muzyce fortepianowej, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2014, ISBN 978-83-224-0948-0 .
• ArturA. Bielecki ArturA., Sonaty [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-23] .
• Józef MichałJ.M. Chomiński Józef MichałJ.M., Sonaty Chopina, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1960, OCLC 833229214 .
• Józef MichałJ.M. Chomiński Józef MichałJ.M., Teresa DalilaT.D. Turło Teresa DalilaT.D., Katalog dzieł Fryderyka Chopina, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1990, ISBN 83-224-0407-7 .

Linki zewnętrzne

• Sonata fortepianowa h-moll op. 58 – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project

Kontrola autorytatywna (utwór muzyczny/kompozycja):

• VIAF: 188262821, 182066281
• LCCN: no97075485
• GND: 300037880
• BnF: 148012795
• J9U: 987007449536305171