Ilja Zeljenka

Ilja Zeljenka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 grudnia 1932
Bratysława

Pochodzenie

słowackie

Data i miejsce śmierci

13 lipca 2007
Bratysława

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor

Odznaczenia
Order Ľudovíta Štúra I Klasy (Słowacja)

Ilja Zeljenka (ur. 21 grudnia 1932 w Bratysławie, zm. 13 lipca 2007 tamże[1]) – słowacki kompozytor.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Początkowo uczył się prywatnie u Jána Zimmera (harmonia i kontrapunkt) oraz Rudolfa Macudzinskiego (fortepian)[2]. Następnie w latach 1951–1956 studiował w Wyższej Szkole Sztuk Scenicznych w Bratysławie u Jána Cikkera[1][2]. Od 1957 do 1961 roku był doradcą programowym Filharmonii Słowackiej, a od 1961 do 1968 roku doradcą i członkiem komitetu programowego radia czechosłowackiego w Bratysławie[1][2]. Był inicjatorem i jednym ze współzałożycieli studia eksperymentalnego radia słowackiego (1965–1991), w którym zrealizował wiele ze swoich utworów[1]. W latach 1990–1991 pełnił funkcję sekretarza Związku Kompozytorów Słowackich[1][2]. Od 1996 roku wykładał kompozycję w konserwatorium w Bratysławie[1]. Był wielokrotnym gościem festiwalu Warszawska Jesień[1].

Otrzymał nagrodę im. Jána Levoslava Belli za IV Symfonię (1980), nagrodę ministra kultury Republiki Słowackiej (2002) oraz nagrodę Krištáľové krídlo za całokształt twórczości (2004)[1]. W 2018 roku został pośmiertnie odznaczony Orderem Ľudovíta Štúra I klasy[3].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Tworzył muzykę symfoniczną, kameralną, solową, chóralną, dla dzieci, a także ścieżki dźwiękowe do filmów i oprawę muzyczną do sztuk scenicznych[1]. Jego bogaty dorobek kompozytorski obejmuje ponad 500 pozycji[1]. Początkowo tworzył w stylistyce bliskiej francuskiemu neoklasycyzmowi, w połowie lat 50. XX wieku zwrócił się w kierunku postwebernowskiej dodekafonii, by w latach 70. wrócić do inspiracji folklorem z neoromantyczną orientacją[1]. Wypracował własny język dźwiękowy, unikając stylistycznych skrajności w imię piękna brzmienia i zrozumiałości muzyki[1].

Wybrane kompozycje

[edytuj | edytuj kod]

(na podstawie materiałów źródłowych[1][2])

Utwory orkiestrowe

  • 9 symfonii (I 1953, II na orkiestrę smyczkową 1961, III 1972, IV „Baletná” 1978, V 1985, VI 1998, VII na sopran, bas, chór i orkiestrę 1998, VIII 2001, IX 2003)
  • 4 koncerty na skrzypce i orkiestrę (I 1966, II 1966, III 1966, IV 1989)
  • 3 koncerty na fortepian i orkiestrę (I 1966, II 1981, III 2005)
  • Uwertura dramatyczna (1955)
  • Uwertura rewolucyjna (1962)
  • Štruktúry (1964)
  • Medytacje (1969)
  • Muzyka na fortepian i smyczki (1976)
  • Epilogue to the Memory of E. Spitz (1979)
  • Koncert na klarnet, instrumenty smyczkowe, ksylofon i kotły (1984)
  • Dialogi na wiolonczelę i kameralną orkiestrę smyczkową (1984)
  • suita Hudba pre Warchala na orkiestrę smyczkową (1987)
  • Concertino na kameralna orkiestrę smyczkową, klarnet, fortepian i perkusję (1988)
  • Enchanted Movement (1989)
  • Symfonietta giocosa na orkiestrę smyczkową (1995)
  • Dvojkoncert na organy, trąbkę, instrumenty smyczkowe i perkusję (1999)
  • Concertino na perkusję i orkiestrę smyczkową (2000)

Utwory kameralne

  • 5 kwintetów fortepianowych (I 1953, II 1958, III 1998, IV 1999, V 2000)
  • 14 kwartetów smyczkowych (1963–2006)
  • Kwartet polimetryczny na 4 fortepiany (1964)
  • Musica slovaca na smyczki (1975)
  • 3 kwintety dęte (I 1977, II 1993, III 1998)
  • 3 monólogy na wiolonczelę (1980)
  • Sonata-Ballada na altówkę i fortepian (1988)
  • Okteto na instrumenty dęte (1999)
  • Sonata-Elégia na altówkę (2000)
  • Symetrie na skrzypce (2001)
  • Prolog et allegro na klarnet i wiolonczelę (2001)
  • Malá komorná hudba na klawesyn i cymbały (2001)
  • Hudba na wiolonczelę (2004)
  • Štyria na flet, obój, klarnet i fagot (2006)
  • Musica na obój (2006)

Utwory fortepianowe

  • Bagatelles (1955)
  • 4 sonaty (1958, 1974, 1985, 1989)
  • Capriccio (1982)
  • Mała suita (1987)
  • 5 etiud (1988)
  • 3 preludia i fugi (1988)

Utwory organowe

  • Ligatures (1972)
  • 6 Studies (1976)
  • Reliefs (1979)
  • Letters to Friends (1984)
  • Pulzácie (1992)
  • Prelúdiá a fúgy I–III (1993)

Utwory na chór a cappella

  • Slovenské balady na chór a cappella (1973)
  • Kde žijú vtáčiky na chór dziecięcy a cappella (1980)

Utwory wokalno-instrumentalne

  • kantata Osvienčim na 2 recytatorów, 2 chóry i orkiestrę (1959)
  • Hry na 13 głosów solowych i perkusję (1968, zrewid. 1980)
  • Metamorphoses XV na recytatora i zespół kameralny (1969)
  • Caela Hebe na chór i 15 instrumentów (1970)
  • Galgenlieder na sopran, kwartet smyczkowy, klarnet, flet i fortepian (1975)
  • Mutations na sopran, bas, kwintet dęty i perkusję (1979)
  • Music na głosy, kwintet dęty i perkusję (1980)
  • Musik für Morgenstern na bas, klarnet i kameralną orkiestrę smyczkową (1983)
  • Songs of Youth na chór, trąbkę i kotły (1985)
  • Aztécke piesne na sopran, fortepian i perkusję (1986)
  • Magic Formulas na alt i kwartet smyczkowy (1988)
  • kantata Slovo na recytatora, bas-baryton i orkiestrę kameralną (1995)
  • Missa serena na chór, bas-baryton i orkiestrę kameralną (1995)

Opery

  • Bátoryčka (1994)
  • Posledné dni Veľkej Moravy (1996)

Utwory na taśmę

  • Studia – 0,2 i 0,3 (1962)
  • Kosmos (1963)
  • Zotrvačnost (1964)
  • Polymetrícká hudba (1992)
  • Altamira II (1993)
  • Polymetria II (1993)
  • Polymetria III (1995)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 12. Część biograficzna w–ż. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2012, s. 346. ISBN 978-83-224-0935-0.
  2. ↑ a b c d e Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 4029. ISBN 0-02-865571-0.
  3. ↑ Vyznamenania [online], Prezidentka Slovenskej republiky [dostęp 2022-10-21] (słow.).