Inhibitory odwrotnej transkryptazy

Inhibitory odwrotnej transkryptazy (RTIs) – grupa wielofunkcyjnych organicznych związków chemicznych, hamujących odwrotną transkryptazę oraz wirusową polimerazę DNA, niezbędnych w procesie replikacji ludzkiego wirusa niedoboru odporności oraz retrowirusów stosowanych w leczeniu zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS) oraz wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW typu B).

Inhibitory odwrotnej transkryptazy

Inhibitory odwrotnej transkryptazy można podzielić na następujące grupy:

• nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NARTIs, NRTIs)
• nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NtARTIs, NtRTIs)
• nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NNRTIs)
• nukleozydowe inhibitory translokacji odwrotnej transkryptazy (NRTTIs)
• nienukleozydowe inhibitory translokacji odwrotnej transkryptazy (NNRTTIs)
• inhibitory portmanteau

Nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

Nazwa farmaceutyczna	Skrót	Wzór chemiczny	Wskazanie	Nazwa preparatu	Zastępowany nukleozyd	Rejestracja w Polsce
abakawir[1]	ABC		AIDS	Ziagen	dG	Tak
didanozyna[2]	ddI		AIDS	Videx	dA	Nie
emtrycytabina[3]	FTC		AIDS	Emtriva	dC	Tak
entekawir[4]	ETV		WZWB	Baraclude	dG	Tak
lamiwudyna[5][6]	3TC		AIDS WZWB	Zeffix	dC	Tak
stawudyna[7]	d4T		AIDS	Zerit	T	Tak
zalcytabina[8]	ddC		AIDS	Hivid	dC	Nie
zydowudyna[9]	AZT, ZVD		AIDS	Retrovir	T	Tak

Nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

Nazwa farmaceutyczna	Skrót	Wzór chemiczny	Wskazanie	Nazwa preparatu	Zastępowany nukleozyd	Rejestracja w Polsce
adefowir[10]	ADF		WZWB	Preveon Hepsera	adenozyna	Tak
tenofowir[11]	TDF		AIDS WZWB	Truvada Atripla Viread	adenozyna	Tak

Nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

Nazwa farmaceutyczna	Skrót	Wzór chemiczny	Wskazanie	Nazwa preparatu	Rejestracja w Polsce
efawirenz[12]	EFV		AIDS	Sustiva	Tak
delawirdyna[13]	DLV		AIDS	Viramune	Nie
dorawiryna[14]	ETR		AIDS	Pifeltro	Tak
etrawiryna[15]	ETR		AIDS	Intelence	Tak
newirapina[16]	NVP		AIDS	Viramune	Tak
rylpiwiryna[17]	RLP		AIDS	Edurant	Tak

Nienukleozydowe inhibitory translokacji odwrotnej transkryptazy

Nazwa farmaceutyczna	Skrót	Wzór chemiczny	Wskazanie	Nazwa preparatu	Rejestracja w Polsce
elsulfawiryna[18]	EFV		AIDS	Elpida	Nie

Nowe grupy inhibitorów odwrotnej transkryptazy

Aktualnie w badaniach klinicznych II fazy znajduje się pierwszy lek z nowej grupy nukleozydowych inhibitorów translokacji odwrotnej transkryptazy (NRTTIs) islatrawir (MK-8591)^[19][20][21]. W fazie badań przedklinicznych znajdują się inhibitory portmanteau, które mają łączyć w jednej cząsteczce zdolność hamowania odwrotnej transkryptazy oraz integrazy^[22].

Mechanizm działania biologicznego

Po wniknięciu do wnętrza limfocyta przez receptor CD4 wirusowy jednoniciowy kwas rybonukleinowy (RNA) zostaje przepisany przez retrowirusowy enzym odwrotnej transkryptazy na dwuniciowy wirusowy kwas deoksyrybonukleinowy (DNA), który następnie zostaje wbudowany w jądrze komórkowym do DNA gospodarza^[22].

Leki z tej grupy negatywnie wpływają na działanie odwrotnej transkryptazy retrowirusów, natomiast w znacznym mniejszym stopniu hamują komórkową polimerazę DNA^[23]. Nukleozydowe i nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy ulegają stopniowej fosforylacji do analogów nukleozydów, których wbudowanie do nowo tworzonego kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) powoduje jego zakończenie i przerwanie replikacji^[23]. Natomiast leki z pozostałych grup wywierają bezpośredni wpływ na ten enzym^[23][18].

Oporność na leki

Oporność na inhibitory odwrotnej transkryptazy jest związana z mutacjami w obrębie wirusowego genomu i może występować zarówno w momencie rozpoznania zakażenia jak i pojawić się w trakcie leczenia^[24].

Mutacje lekooporności można podzielić na^[25]:

• warianty niekorzystnie wpływające na włączanie analogów nukleozydowych do łańcucha DNA (M184V, kompleks Q151M, K65R)
• mutacje związane z usuwaniem analogu nukleozydowego z łańcucha DNA (ang. thymidine analogue mutations) (M41L, D67N, K70R, L210W, T215Y, T215F)
• mutacje związane z opornością na leki nienukleozydowe (L100I, K103N, V106A, Y181C, Y188C, G190A, G190S)

Przypisy

1. ViiV Healthcare: Ziagen 300 mg tabletki powlekane Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2014. [dostęp 2021-02-15].
2. VIDEX (didanosine) [online], Agencja Żywności i Leków, 1999 [dostęp 2021-02-15] .
3. Gilead Sciences International: Emtriva 200 mg kapsułki twarde. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2008. [dostęp 2021-02-15].
4. Bristol-Myers Squibb Pharma EEIG: Baraclude tabletki powlekane. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2011. [dostęp 2021-02-15].
5. Lamiwudyna/Zydowudyna Mylan, 150 mg + 300 mg, tabletki powlekane – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych. [dostęp 2021-02-15].
6. Zeffix – Charakterystyka Produktu Leczniczego. GlaxoSmithKline. [dostęp 2021-02-15].
7. Bristol-Myers Squibb: Zerit 15 mg kapsułki twarde Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2006. [dostęp 2021-02-15].
8. HIVID (zalcitabine) Tablets [online], Agencja Żywności i Leków, 2002 [dostęp 2021-02-15] .
9. Retrovir 250 mg – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych. [dostęp 2021-02-15].
10. Gilead Sciences: Hepsera 10 mg tabletki Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2003. [dostęp 2021-02-15].
11. Gilead Sciences: Viread 123 mg tabletki powlekane Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2011. [dostęp 2021-02-15].
12. Bristol-Myers Squibb Pharma EEIG: Sustiva kapsułki twarde. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2014. [dostęp 2021-02-15].
13. Rescriptor (delavirdine mesylate) Tablets [online], Agencja Żywności i Leków, 2012 [dostęp 2021-02-15] .
14. Merck Sharp & Dohme: Pifeltro 100 mg tabletki powlekane. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków. [dostęp 2021-02-15].
15. Janssen-Cilag: Intelence tabletki. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2018. [dostęp 2021-02-15].
16. Boehringer Ingelheim: Viramune 200 mg tabletki. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2012. [dostęp 2021-02-15].
17. Janssen-Cilag: Edurant 25 mg, tabletki powlekane. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Europejska Agencja Leków, 2011. [dostęp 2021-02-15].
18. Zaina T.Z.T. Al-Salama Zaina T.Z.T., Elsulfavirine: First Global Approval, „Drugs”, 77 (16), 2017, s. 1811–1816, DOI: 10.1007/s40265-017-0820-3, ISSN 1179-1950, PMID: 28940154 [dostęp 2021-02-22] .
19. Weronika Rymer: Dwulekowa terapia zakażenia HIV – doniesienia z konferencji IAS w Meksyku. Medycyna Praktyczna, 2019. [dostęp 2021-02-22].
20. MartinM. Markowitz MartinM., Jay A.J.A. Grobler Jay A.J.A., Islatravir for the treatment and prevention of infection with the human immunodeficiency virus type 1, „Current opinion in HIV and AIDS”, 15 (1), 2020, s. 27–32, DOI: 10.1097/COH.0000000000000599, ISSN 1746-6318, PMID: 31658118 [dostęp 2021-02-22]  (ang.).
21. Mary C.M.C. Cambou Mary C.M.C., Raphael J.R.J. Landovitz Raphael J.R.J., Novel Antiretroviral Agents, „Current HIV/AIDS reports”, 17 (2), 2020, s. 118–124, DOI: 10.1007/s11904-020-00486-2, ISSN 1548-3576, PMID: 32052271, PMCID: PMC7357992 [dostęp 2021-02-22]  (ang.).
22. Muhammad Shoaib AliM.S.A. Gill Muhammad Shoaib AliM.S.A., Sharifah SyedS.S. Hassan Sharifah SyedS.S., NafeesN. Ahemad NafeesN., Evolution of HIV-1 reverse transcriptase and integrase dual inhibitors: Recent advances and developments, „European Journal of Medicinal Chemistry”, 179, 2019, s. 423–448, DOI: 10.1016/j.ejmech.2019.06.058, ISSN 1768-3254, PMID: 31265935 [dostęp 2021-03-13]  (ang.).
23. Alfred Zejc, Maria Gorczyca: Chemia leków. Warszawa: PZWL, 2008, s. 715–719. ISBN 978-83-200-3652-7.
24. KalyanK. Das KalyanK., EddyE. Arnold EddyE., HIV-1 reverse transcriptase and antiviral drug resistance. Part 1, „Current Opinion in Virology”, 3 (2), 2013, s. 111–118, DOI: 10.1016/j.coviro.2013.03.012, PMID: 23602471, PMCID: PMC4097814 [dostęp 2021-03-14]  (ang.).
25. MiłoszM. Parczewski MiłoszM., Lekooporność u osób z zakażeniem HIV-1, „Forum Zakażeń”, 4 (5), 2013, s. 317–323, DOI: 10.15374/fz2013054 [dostęp 2021-03-14] .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (inhibitor syntezy kwasów nukleinowych):

• LCCN: sh2020005972
• J9U: 987012575219405171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/reverse-transcriptase-inhibitor, topic/nucleoside-reverse-transcriptase-inhibitor