Izabella Poniatowska

Izabella Elżbieta Branicka
z domu Poniatowska
Ilustracja
Herb
Ciołek
Rodzina

Poniatowscy herbu Ciołek

Data i miejsce urodzenia

26 czerwca 1730
Warszawa

Data i miejsce śmierci

12 lutego 1808
Białystok

Ojciec

Stanisław Poniatowski

Matka

Konstancja Czartoryska

Mąż

Jan Klemens Branicki,
Andrzej Mokronowski

Multimedia w Wikimedia Commons

Izabella Elżbieta z Poniatowskich Branicka (ur. 26 czerwca 1730 w Warszawie[1][2], zm. 14 lutego 1808 w Białymstoku) – siostra króla Stanisława Augusta[3].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W 1748 roku w wieku lat 18 zawarła związek małżeński z Janem Klemensem Branickim i zamieszkała w Białymstoku. Była trzecią żoną, wówczas 59-letniego, hetmana.

Mimo młodego wieku, jej rola w rozwoju Białegostoku była niemal równie wielka co małżonka. Była niezwykle energiczną i światłą osobą. Jej właśnie miasto zawdzięcza powstanie pierwszych szkół[4]. Otaczała opieką finansową pensję dla córek urzędników dworskich, szkołę parafialną, szkołę paziów, Szkołę Podwydziałową Zgromadzenia Akademickiego założoną w 1777 roku przez Komisję Edukacji Narodowej.

Zatrudniła na dworze lekarza Michała Clementa, z pochodzenia Węgra oraz twórcę podręczników z dziedziny położnictwa Jakuba Feliksa Michelisa, który założył w Białymstoku Instytut Akuszerii[5].

Była też mecenasem kultury i sztuki. Sprowadzała do Białegostoku artystów o światowej sławie z Monachium, Mediolanu czy Londynu.

O erudycji Izabelli świadczy również jej pokaźny, jak na tamte czasy, księgozbiór biblioteczny, obejmujący ponad 200 dzieł literatury polskiej i zagranicznej. Włączywszy w to mapy, ryciny, plany architektoniczne, teleskopy, globusy i albumy liczba pozycji sięgała 600 egzemplarzy. A do tego jeszcze zbiór wszystkich edycji KEN Ksiąg Elementarnych wraz z podręcznikami szkolnymi i czasopismami.

Po śmierci Jana Klemensa odziedziczyła w całości majątek hetmana. Ponownie wyszła za mąż za generała Andrzeja Mokronowskiego, starostę ciechanowskiego, byłego podkomendnego zmarłego męża.

Zmarła w 1808 r. i została pochowana w podziemiach bazyliki archikatedralnej starego kościoła farnego w Białymstoku[3].

Od końca lat 90. jej plenipotentem był Franciszek Xawery Wilczewski, chorążyc Ziemi Wiskiej[6]. Był on później odpowiedzialny za majątek Branickiej po jej śmierci[7].

Pieczęć Białegostoku używana po śmierci Jana Klemensa Branickiego z inicjałami I.B. (Izabela Branicka)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ H. Małachowicz, D. Juszczak, Nieznany Bacciarelli: portrety rodzinne Poniatowskich z Pokoju Jadalnego w pałacu w Łazienkach, „Rocznik Warszawski” XXXI, 2003, s. 120.
  2. ↑ Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Krzyża w Warszawie, Księga chrztów 1729-50 r.
  3. ↑ a b ks. Stanisław Strzelecki: O białostockie „Requiem” dla Izabeli Branickiej. archibial.pl/, 2008-01-26. [dostęp 2017-01-25].
  4. ↑ Izabela Branicka – białostocka mecenas kultury - Proanima.pl [online], Portal Promocji Kultury ProAnima.pl, 12 sierpnia 2021 [dostęp 2021-08-17] (pol.).
  5. ↑ Krystyna Konecka: Jak Izabela Branicka rozsławiła Białystok. wspolczesna.pl, 2010-06-26. [dostęp 2017-01-25].
  6. ↑ https://web.archive.org/web/20200325223613/http://poczekalnia.genealodzy.pl/pliki/APH-Wilno/ArchidiakonatBialostocki/ArchBialostocki_WM01_1808b-1809a/Bialystok/3-B/WM01_0348.jpg poczekalnia.genealodzy.pl
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20171107010924/http://rcin.org.pl/Content/62856/WA308_82305_P331_Testament-Izabeli-z_I.pdf

Literatura dodatkowa

[edytuj | edytuj kod]