Jabalaha III
| Markos | |
| Katolikos-patriarcha | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Katolikos-patriarcha Seleucji-Ktezyfonu (z siedzibą w Tabryzie) | |
| Okres sprawowania |
1281–1317 |
| Patriarcha Kościoła Wschodu | |
| Okres sprawowania |
1281–1317 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Nominacja biskupia |
1281 |
| Sakra biskupia |
1281 |
| Wybór patriarchy |
1281 |
Jabalaha III, także Jabalaha Turek (imię świeckie: Markos; 1245–1317) – patriarcha kościoła wschodniego w latach 1281–1317. W młodości odbył pielgrzymkę z Chin do Jerozolimy wraz ze swoim nauczycielem Bar Saumą.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Markos urodził się w pobliżu dzisiejszego Pekinu[1] – w Chanbałyku – jednak jego pochodzenie etniczne nie jest jasne. Wedle „Kroniki Eklezjastycznej” Grzegorza bar Hebraeusa był Ujgurem. W kolofonie wschodniosyryjskiego manuskryptu z 1301 roku nazywany jest także Jabalahą Turkiem. „Historia Mar Jabalahy III” miejscem jego narodzin przedstawia Koszang, sugerując, iż był nestoriańskim Ongutem z Mongolii Wewnętrznej[2].
Po wyświęceniu na mnicha Markos został uczniem Bar Saumy, również ujgurskiego lub onguckiego mnicha[1]. Razem wyruszyli na pielgrzymkę do Jerozolimy[3].
Z powodu wojny w Syrii pielgrzymi nie dotarli do celu – spotkali za to przywódców kościoła wschodniego w należącym do Ilchanidów, Bagdadzie. Ówczesny patriarcha Dincha I wysłał przybyszów na dwór Abagi-chana, aby uzyskali potwierdzenie jego tytułu. W drodze Markos został mianowany metropolitą Chin, co zachęciło mnichów do powrotu do ojczyzny; ich podróż została ponownie wstrzymana przez wojnę. W międzyczasie zmarł Dincha I, a biskupi nowym patriarchą wybrali Markosa, który przyjął imię Jabalaha („Bóg go zesłał”)[4]. Był to bardzo rzadki przypadek wyboru człowieka obcego na to stanowisko – Bar Hebraeus stwierdza, że mogły na to wpłynąć dobre kontakty nowego patriarchy z Mongołami; plan wpływu Jabalahy na mongolskie rządy spełzły jednak na niczym[5].
Patriarcha utrzymywał kontakty z Cesarstwem Bizantyńskim oraz władcami zachodniochrześcijańskimi. Kiedy w 1287 roku następca Abagi-chana, Argun-chan poszukiwał ambasadora do Europy, Jabalaha polecił swojego nauczyciela Bar Saumę. Argun-chan przystał na tę propozycję i Bar Sauma ruszył w historyczną podróż po Europie, spotykając się z papieżem i monarchami, rozdając dary i przywożąc ze sobą wielu posłów. Przez Bar Saumę Jabalaha otrzymał papieski pierścień oraz bullę uznającą go za patriarchę wschodnich chrześcijan[4].
W maju 1304 roku Jabalaha, w liście zaadresowanym do papieża Benedykta XI, wyraził chęć połączenia obu kościołów, jednakże unia została odrzucona przez nestoriańskich biskupów.
W 1310 roku Jabalaha próbował nieskutecznie zapobiec masakrze chrześcijan w Irbilu. Porażka spowodowała wycofanie się z życia kościelnego i wczesną emeryturę w stolicy Ilchanów, Maraghe, gdzie pozostał do śmierci w 1317 roku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Thomas Francis Carter: The invention of printing in China and its spread westward. Wyd. 2. Ronald Press Co., 1955, s. 171. [dostęp 26/3/2012]. (ang.).
- ↑ Moule, Christians in China before 1500, 94 i 103; także Paul Pelliot w T'oung-pao 15(1914), ss. 630-36, gdzie Koszang jest wymieniany jako onguckie miasto Tong-czen, leżące na zachód od Pekinu
- ↑ Jacques Gernet: A history of Chinese civilization. Cambridge University Press, 1996, s. 376. ISBN 0-521-49781-7. [dostęp 26/3/2012]. (ang.).
- ↑ a b Phillips, s. 123
- ↑ Bar Hebraeus, Ecclesiastical Chronicle, ii. 451
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grzegorz Bar Hebraeus, Chronicon Ecclesiasticum, ed. J. B. Abbeloos and T. J. Lamy, (Paris: Maisonneuve, 1877), 3: II, cols.451ff.
- Paul Bedjan, Histoire de Mar Jab-Alaha, Patriarche, (1888, 2. ed 1995; reprint Gorgias, 2007). Syryjski tekst na którym bazują tłumaczenia Montgomery'ego i Budge'a.
- E. A. Wallis Budge, The Monks of Kublai Khan, (Londyn: Religious Tract Society, 1928).
- Ian Gillman & Hans-Joachim Klimkeith, Christians in Asia before 1500, (Ann Arbor: University of Michigan Press, 1999), 140, 252.
- James Montgomery, History of Yaballaha III, (Nowy Jork: Columbia University Press, 1927).
- A. C. Moule, Christians in China before 1550 (Londyn: SPCK, 1930).
- J. R. S. Phillips: The Medieval Expansion of Europe. Wyd. second edition. Oxford University Press, 1998. ISBN 0-19-820740-9.
- Morris Rossabi: Voyager from Xanadu: Rabban Sauma and the first journey from China to the West. Kodansha International Ltd., 1992. ISBN 4-7700-1650-6.