Jadwiga Szczawińska-Dawidowa

Jadwiga Szczawińska-Dawidowa
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 października 1864
Warszawa, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

26 lutego 1910
Góra Kalwaria

Multimedia w Wikimedia Commons

Jadwiga Dawid ze Szczawińskich, herbu Prawdzic (ur. 1 października 1864 w Warszawie, zm. 26 lutego 1910 w Górze Kalwarii) ps. Wojciech, Kłos – postępowa działaczka oświatowa i społeczna, publicystka, założycielka Uniwersytetu Latającego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Ukończyła ze złotym medalem II Gimnazjum Żeńskie w Warszawie (1880)[1]. Po zdaniu nauczycielskiego egzaminu państwowego pracowała jako nauczycielka języka polskiego w II Gimnazjum Żeńskim w Warszawie[2]. Związała się wówczas ze środowiskiem postępowych działaczy zgrupowanych wokół pisma „Prawda” prowadzonego przez Aleksandra Świętochowskiego. W jej domu bywali wybitni przedstawiciele tej grupy jak Mieczysław Brzeziński, Józef Karol Potocki, Jan Ludwik Popławski, Adam Zakrzewski i inni[1]. Pod ich wpływem podjęła intensywną działalność oświatowo-wychowawczą w rezultacie czego została zwolniona z gimnazjum i musiała podjąć pracę w żeńskich prywatnych pensjach w Warszawie[1]. Zbliżyła się wówczas do ruchu socjalistycznego będąc zarazem bardzo aktywna w ruchu kobiecym, m.in. prowadząc biuro pośrednictwa pracy dla kobiet[2]. Jednocześnie sama intensywnie uzupełniała wiedzę, m.in. uczęszczając na tajne komplety na których wykładali Józef Siemaszko, Stanisław Norblin, Piotr Chmielowski i Władysław Smoleński[3]. W rezultacie tych doświadczeń w 1885 na bazie dotychczas działających tajnych kursów zorganizowała dla kobiet nie dopuszczonych wówczas w Rosji na wyższe uczelnie – tajną szkołę wyższą pod nazwą Uniwersytet Latający[3][4][5]. Dzięki jej energii a także wciągnięciu do współpracy najwybitniejszych polskich naukowców przebywających w Warszawie wkrótce zmienił się w sprawnie działającą uczelnię prowadząca zajęcia na bardzo wysokim poziomie[5]. Uczelnię, do której również uczęszczali mężczyźni, ukończyła cała rzesza wybitnych kobiet na czele z Marią Skłodowską-Curie. Po dwudziestu latach działalności w 1906 Uniwersytet przekształcił się w jawnie działające Towarzystwo Kursów Naukowych.

W 1890 zorganizowała w Warszawie pierwszą Czytelnię Dzieł i Pism Naukowych (obecnie Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy)[6] Osobiście zajmowała się codziennym funkcjonowaniem placówki – zdobywała książki, prenumerowała czasopisma, a przede wszystkim pozyskiwała fundusze poprzez organizowanie odczytów, koncertów i balów dobroczynnych. Narażała się przy tym na kary administracyjne, Udzielała się także w Kobiecym Kole Oświaty Ludowej[7]. We wsi Tokary pod Płockiem założyła szkołę koszykarstwa dla ludu[8], w której nauczano literatury, historii i geografii w języku polskim. W tym czasie współpracowała z "Przeglądem Pedagogicznym" – gdzie poznała Jana Władysława Dawida, z którego wyszła za mąż w 1893. Obydwoje zostali w styczniu 1894 aresztowani przez policję rosyjską i uwięzieni w X Pawilonie cytadeli warszawskiej, pod zarzutem kolportowania dzieł zakazanych. Kiedy udało im się wyjść na wolność okazało się, że zostali usunięci z zarządu Uniwersytetu Latającego. Był to dużej mierze rezultat trwającego od 1890 sporu pomiędzy Dawidową a resztą członków zarządu głównie o sposób finansowania uczelni ale także o arbitralny sposób podejmowania przez nią decyzji. Wydaje się też, że pewny udział w sprawie miały także jej radykalne poglądy[9]. W 1898 Dawidów usunięto także z zarządu Czytelni i redakcji „Przeglądu Pedagogicznego”[2]

W 1900 roku po objęciu przez Dawida redakcji „Głosu” prowadziła administrację tego pisma, a od marca do maja 1905, kiedy jej mąż przebywał w Wiedniu, także redakcję[2]. Pozostawała także czynną w działalności oświatowej i społecznej. Uznając konieczność przeprowadzenia reformy szkolnictwa żeńskiego w Królestwie wyjechała na krótko do Francji, gdzie zapoznała się m.in. z rezultatami działalność tzw. szkół wzorcowych[1]. Współredagowała wraz z mężem „Przegląd Społeczny (1906–1907)” , a następnie jego kontynuację – „Społeczeństwo” (1907–1910)[2]. Przez całe życie walczyła o równouprawnienie kobiet i dostęp każdego człowieka do oświaty[3]. Niedoceniana przez współpracowników a także zmęczona walką o podstawy egzystencji, którą prowadziła od najmłodszych lat, popełniła samobójstwo[3]. Pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 252-5-19)[10].

Prace

[edytuj | edytuj kod]

Artykuły

[edytuj | edytuj kod]

Była autorką ponad 30 artykułów zamieszczanych w "Przeglądzie Pedagogicznym", "Głosie, "Przeglądzie Społecznym" i "Społeczeństwie"[2][11][12]. M.in. opulikowała:

  • Bezrobocie szwaczek, „Przegląd Społeczny”, 1907, nr 15.
  • Kobiety w parlamencie, „Przegląd Społeczny”, 1907, nr 13 i 14.
  • O potrzebie założenia biblioteki publicznej w Warszawie, „Głos”, 1901, nr 10.
  • Ratujmy siły!, „Głos”, 1901, nr 1.
  • Przegląd naukowy i etyczny: Grabarze społeczni, „Głos”, 1900, nr 43.

Broszury i książki

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]
Herb szlachecki Prawdzic

Pochodziła ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu Prawdzic. Urodziła się jako córka urzędnika kolejowego Alberta Wojciecha Szczawińskiego ze Szczawina Małego h. Prawdzic i Bronisławy Natalii z Gumbrychtów[7][2]. Miała rodzeństwo: siostry Helenę (1871–1931)[13] – żonę kompozytora Henryka Melcera Szczawińskiego (1869–1928)[14][15] i Wandę Marię (1866–1955), która była lekarzem i biologiem[16] oraz brata Gustawa Stefana Szczawińskiego (1874–1937)[17][11], działacza społecznego, wydawcę Przeglądu Społecznego[18]. W roku 1889 zawarła związek małżeński z pedagogiem i psychologiem Janem Władysławem Dawidem[19][3][12][19].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d Walentyna Nagórska, Dawidowa Jadwiga ze Szczawińskich (1863-1910), Polski Słownik Biograficzny, t. 4, s. 463-464
  2. ↑ a b c d e f g Alicja Pacholczykowa, Dawidowa Jadwiga ze Szczawińskich (1863-1910), Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1, Warszawa 1978, s. 402
  3. ↑ a b c d e Dorota Kuszyńska, Tryptyk Dawida. Część 1 Jan Władysław Dawid – życie (nie)znane [online], 26 marca 2017 [dostęp 2017-12-28] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-27].
  4. ↑ Ewa Furgał, Natalia Sarata, Kobiety w polskim życiu politycznym.Informator [online], 2009, s. 13 [dostęp 2017-12-28] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-28], Cytat: 1883 – Jadwiga Szczawińska-Dawidowa tworzy tajne kursy dla kobiet, od 1885 roku działające jako tzw. Uniwersytet Latający..
  5. ↑ a b Józef Miąso, Tajne nauczanie w Królestwie Polskim w świetle dokumentów władz rosyjskich, "Rozprawy z dziejów oświaty" t. 33, 1990, s. 62-74, wersja elektroniczna
  6. ↑ Zapraszamy do oglądania wystawy poświęconej Jadwidze Szczawińskiej-Dawidowej – Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Woj. Mazowieckiego [online], www.koszykowa.pl [dostęp 2017-12-28].
  7. ↑ a b Agnieszka Muszczyńska, Nieodkryte karty z życia Jadwigi Szczawińskiej, "Biografistyka Pedagogiczna" Rok 2 (2017) nr 1, s. 83-97 DOCPlayer – wersja elektroniczna
  8. ↑ Mateusz Perowicz, Siłaczki z Warszawy. Sylwetka Kobiecego Koła Oświaty Ludowej | Jagielloński24 [online] [dostęp 2017-12-28] (pol.).
  9. ↑ Bohdan Cywiński, Rodowody niepokornych, Warszawa 1971, s. 66-67
  10. ↑ Cmentarz Stare Powązki: JADWIGA DAWIDOWA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-22].
  11. ↑ a b Maria Stokowa, „Przegląd Społeczny”: 1906–1907 : bibliografia zawartości ; Społeczeństwo: 1907–1910 : bibliografia zawartości, 1954.
  12. ↑ a b Justyna Myszkowska, Listy do Jana Władysława Dawida : (marzec – kwiecień – maj 1905) / Jadwiga Szczawińska-Dawidowa ; z rękopisu do druku przygotowała, wstępem i komentarzami opatrzyła Justyna Myszkowska, Warszawa: Biblioteka Publiczna Miasta Stołecznego Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego, 2017, ISBN 978-83-87407-29-2.
  13. ↑ Marek Jerzy Minakowski, Helena Szczawińska ze Szczawina Małego h. Prawdzic [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2017-12-28].
  14. ↑ M.J. Minakowski, M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [online], Cytat: Mąż (ślub: w roku 1894, Warszawa, par. św. Aleksandra): Henryk Melcer, bohater PSB 1869–1928 (Rodzice: Karol Melcer 1840 & Zofia Bronisława Bochenek 1840).
  15. ↑ Magdalena Bajer, Melcerowie Szczawińskie Stromengerowie [online], Cytat: Z poślubioną w roku 1894 Heleną Szczawińską wyjechał do Helsinek na stanowisko profesora wyższego kursu pianistyki w konserwatorium. Tam przyszła na świat pierwsza z trzech córek, Wanda..
  16. ↑ Stanisław Tadeusz Sroka, Szczawińska Wanda (1866–1955), Polski słownik biograficzny, t. 47, s. 186–187, iPSB – wersja elektroniczna
  17. ↑ Marek Jerzy Minakowski, Gustaw Stefan Szczawiński ze Szczawina Małego h. Prawdzic [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2017-12-28].
  18. ↑ Stefan. Red. Szczawiński, Przegląd Społeczny. Tygodnik naukowo-literacki, społeczny i polityczny. 1906, nr 34, 3 listopada 1906 [dostęp 2017-12-28] (ang.).
  19. ↑ a b Marek Jerzy Minakowski, Jadwiga Szczawińska ze Szczawina Małego h. Prawdzic [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2017-12-28].

Literatura

[edytuj | edytuj kod]
  • Walentyna Nagórska, Dawidowa Jadwiga ze Szczawińskich (1863-1910), Polski Słownik Biograficzny, t. 4, s. 463-464
  • Alicja Pacholczykowa, Dawidowa Jadwiga ze Szczawińskich (1863-1910), Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1, Warszawa 1978, s. 402
  • Stanisław Jedlewski, Jadwiga Szczawińska-Dawidowa postępowa działaczka oświatowa przełomu XIX i XX wieku, „Studia do Dziejów Oświaty”, 3 (1956) s. 364–318.
  • Agnieszka Muszczyńska, Nieodkryte karty z życia Jadwigi Szczawińskiej, "Biografistyka Pedagogiczna" Rok 2 (2017) nr 1, s. 83-97 DOCPlayer – wersja elektroniczna
  • Janina Mackiewicz-Wojciechowska, Uniwersytet „Latający”: karta z dziejów tajnej pracy oświatowej, Warszawa 1933
  • Bohdan Cywiński, Rodowody niepokornych, Warszawa 1971,
  • Justyna Myszkowska, Jadwiga Szczawińska-Dawidowa. „Pionierce świetlanej przyszłości”. Tom 1. Mowa ruin. Testament czynu. Opowieść o Szczawińskich herbu Prawdzic. Warszawa 2023.