Jan Parys

Ten artykuł dotyczy polityk i socjologa. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Jan Parys
Ilustracja
Jan Parys (2019)
Data i miejsce urodzenia

23 grudnia 1950
Warszawa

Minister obrony narodowej
Okres

od 23 grudnia 1991
do 23 maja 1992

Poprzednik

Piotr Kołodziejczyk

Następca

Romuald Szeremietiew (p.o.)

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Jan Stanisław Parys (ur. 23 grudnia 1950 w Warszawie[1]) – polski polityk, socjolog i publicysta, w latach 1991–1992 minister obrony narodowej, w latach 2015–2018 szef gabinetu politycznego ministra spraw zagranicznych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Stanisława i Dagmary[1]. Jest absolwentem XXVII Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Czackiego w Warszawie[2]. Studiował filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. W 1973 ukończył studia socjologiczne na Wydziale Nauk Społecznych UW. Uzyskał stopień doktora w dziedzinie socjologii. W latach 1975–1988 pracował w Polskiej Akademii Nauk[3]. Zajmował się problematyką krajów trzeciego świata. Współautor wydanego w formie książkowej wywiadu z Józefem M. Bocheńskim pt. Między logiką a wiarą, opracowanej na podstawie rozmowy przeprowadzonej we Fryburgu w 1986.

W 1989 rozpoczął pracę w Centralnym Urzędzie Planowania na stanowisku dyrektora gabinetu szefa tego urzędu, następnie pracował jako dyrektor generalny CUP, odpowiedzialny za politykę gospodarczo-obronną. W grudniu 1991 z rekomendacji Porozumienia Centrum objął stanowisko ministra obrony narodowej w rządzie Jana Olszewskiego. Opowiadał się za zbliżeniem Polski do struktur NATO i jak najszybszym opuszczeniem terytorium Polski przez jednostki armii rosyjskiej oraz weryfikacją kadry dowódczej Wojska Polskiego pod kątem jej poparcia dla integracji z NATO. Popadł w konflikt z prezydentem Lechem Wałęsą dążącym do utrzymania osobistej kontroli prezydenta nad siłami zbrojnymi.

Jedną z pierwszych decyzji personalnych na stanowisku ministra było przeniesienie w stan spoczynku poprzedniego ministra, wiceadmirała Piotra Kołodziejczyka. Decyzja ta odbyła się bez konsultacji z prezydentem Lechem Wałęsą, który planował powołać byłego ministra na stanowisko generalnego inspektora SZ (stanowisko to nigdy nie zostało utworzone). 6 kwietnia 1992 Jan Parys wygłosił na spotkaniu z oficerami Sztabu Generalnego WP oświadczenie, w którym mówił o niekonsultowanych z nim spotkaniach polityków z oficerami WP i oferowaniu im wysokich stanowisk dowódczych w zamian za poparcie wojska dla działań politycznych. W swoich wypowiedziach krytykował głównie prezydenta i ministrów z Kancelarii Prezydenta RP: Mieczysława Wachowskiego i Jerzego Milewskiego. Powołana przez Sejm komisja pod przewodnictwem Aleksandra Bentkowskiego (z PSL), badająca problemy poruszone w wypowiedzi Jana Parysa, stwierdziła, że zarzuty postawione przez ministra były bezzasadne. 23 maja 1992 Jan Parys został odwołany ze stanowiska.

W maju 1992 zaczęły powstawać tzw. Komitety Obrony Parysa, które przekształcono następnie w Ruch Trzeciej Rzeczypospolitej, na czele tej partii stanął były minister. W wyborach parlamentarnych w 1993 bez powodzenia kandydował do Sejmu z ramienia PC. W 1995 RTR wszedł w skład utworzonego pod przewodnictwem Jana Olszewskiego Ruchu Odbudowy Polski, jednak tuż przed wyborami parlamentarnymi w 1997 partia ta przeszła do Akcji Wyborczej Solidarność. Lider RTR w tych wyborach kandydował bez powodzenia z listy ROP (otrzymał 15 467 głosów), a rok później z ramienia AWS został radnym sejmiku mazowieckiego I kadencji.

W latach 1999–2003 był wiceprezesem Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie. Odszedł ze stanowiska po kontroli Najwyższej Izby Kontroli, w wyniku której NIK zarzuciła członkom zarządu fundacji pobranie nienależnych w jej ocenie premii kwartalnych[4]. Jan Parys twierdził, że premie były wypłacane z odsetek od lokat albo z puli przeznaczonej na administrowanie przekazywanymi pieniędzmi, ich wypłata nie uszczuplała wypłat z funduszu kombatanckiego[5]. Sprawa zakończyła się oskarżeniem polityka o wyrządzenie fundacji znacznej szkody majątkowej dla osiągnięcia korzyści majątkowej. W pierwszej instancji w 2008 zapadł wyrok skazujący[4]. W postępowaniu odwoławczym w 2009 wyrok ten został zmieniony przez sąd okręgowy, a Jan Parys prawomocnie uniewinniony[6]. Równocześnie z procesem karnym toczyła się sprawa cywilna o zwrot premii, która zakończyła się w 2009 wyrokiem zasądzającym od Jana Parysa zwrot kwoty około 130 tys. zł[7].

Po odejściu z fundacji pracował jako doradca w Miejskim Przedsiębiorstwie Taksówkowym w Warszawie. Po śmierci Ryszarda Kuklińskiego wraz z Józefem Szaniawskim sprowadził do Polski jego prochy. Wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Pamięci Pułkownika Ryszarda Kuklińskiego. Występował jako oskarżyciel posiłkowy w procesie byłego oficera Służby Bezpieczeństwa i Urzędu Ochrony Państwa Jana Lesiaka, któremu zarzucano inwigilowanie w latach 1991–1997 ugrupowań opozycyjnych (m.in. Ruchu Trzeciej Rzeczypospolitej). Do grudnia 2015 był rektorem Toruńskiej Szkoły Wyższej[8][9].

W 2015 został członkiem rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. W latach 2015–2018 był szefem gabinetu politycznego ministra spraw zagranicznych Witolda Waszczykowskiego[10][11]. Od stycznia do kwietnia 2018 pracował jako wykładowca w Akademii Dyplomatycznej MSZ[11][12].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Prawica dla Polski, Wydawnictwo „Antyk” – Marcin Dybowski, Komorów 1993[13].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Zarządzeniem prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego w 1990 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[14]. Postanowieniami prezydenta RP Andrzeja Dudy w 2017 został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności[15] oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[16].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Dane osoby z katalogu osób „rozpracowywanych”. Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej. [dostęp 2024-01-15].
  2. ↑ Znani absolwenci Czackiego: okres powojenny. czacki.edu.pl. [dostęp 2020-11-17].
  3. ↑ Projekt Konsens: Uczestnicy. projektkonsens.pl. [dostęp 2020-12-29].
  4. ↑ a b Sąd skazał b. członków Zarządu Fundacji „Pol.-Niem. Pojednanie”. money.pl, 13 listopada 2008. [dostęp 2020-05-17].
  5. ↑ Premia zgodna z prawem. iap.pl, 18 maja 2007. [dostęp 2016-01-24].
  6. ↑ Oświadczenie złożone przez senatora Piotra Andrzejewskiego wspólnie z innymi senatorami na 65. posiedzeniu Senatu. senat.pl, 17 listopada 2010. [dostęp 2016-01-24].
  7. ↑ Parys ma zwrócić premię polsko-niemieckiej fundacji. wprost.pl, 15 stycznia 2009. [dostęp 2016-01-24].
  8. ↑ Dr Jan Parys, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2016-01-24].
  9. ↑ Dr Jan Parys w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. tsw.edu.pl, 7 grudnia 2015. [dostęp 2016-07-04].
  10. ↑ Powołanie nowych członków Rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. msz.gov.pl, 22 grudnia 2015. [dostęp 2016-01-24].
  11. ↑ a b Reforma MSZ. Dziedziczak i Parys odwołani. rp.pl, 3 kwietnia 2018. [dostęp 2018-04-03].
  12. ↑ Jacek Czaputowicz zwalnia Jana Dziedziczaka. onet.pl, 3 kwietnia 2018. [dostęp 2018-04-03].
  13. ↑ Parys, Jan. katalogi.bn.org.pl. [dostęp 2022-11-26].
  14. ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. nr 4, s. 60, 20 grudnia 1990. [dostęp 2017-10-11]. 
  15. ↑ Postanowienie nr rej. 106/2017 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 marca 2017 r. o nadaniu odznaczeń (M.P. z 2017 r. poz. 481).
  16. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2018 r. poz. 21).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Ministrowie obrony narodowej III Rzeczypospolitej

Flaga MON

Rząd Jana Olszewskiego (1991–1992)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

  • kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu