Janina Ipohorska

Janina Ipohorska
Jan Kamyczek
Alojzy Kaczanowski
Bracia Rojek
Data i miejsce urodzenia

15 sierpnia 1914
Lwów

Data i miejsce śmierci

20 września 1981
Rabka

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Jana Kazimierza

Dziedzina sztuki

malarstwo, scenografia, literatura (scenopisarstwo)

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Grób Janiny Ipohorskiej na nowym cmentarzu Podgórskim.

Janina Ipohorska, właściwie Janina Nosarzewska, ps. „Jan Kamyczek”, „Alojzy Kaczanowski”, „Bracia Rojek” (ur. 15 sierpnia 1914 we Lwowie, zm. 20 września 1981 w Rabce) – polska malarka, dziennikarka, scenarzystka, autorka poradnika Grzeczność na co dzień (1955).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Była córką Jana Nosarzewskiego i Stefanii z domu Ipohorskiej-Lenkiewicz[1].

Skończyła Gimnazjum Humanistyczne im. Królowej Jadwigi we Lwowie, po czym dostała się na romanistykę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza. Po jej ukończeniu odbyła trzyletnie (1936–1939) studia malarskie w pracowni prof. Felicjana Kowarskiego w ASP w Warszawie. Po studiach wróciła do Lwowa, gdzie pod radziecką okupacją pracowała w Teatrze Miniatur. Reżyserem był tam Marian Eile, Ipohorska tworzyła scenografię i kostiumy. Podczas okupacji niemieckiej pracowała, jako pracownica administracyjno-biurowa, w Instytucie prof. Rudolfa Weigla[2]. W 1943, zagrożona aresztowaniem przez Gestapo, uciekła ze Lwowa zmieniając nazwisko na Ipohorska (nazwisko panieńskie jej matki)[3].

Po II wojnie światowej przyjechała do Krakowa, gdzie razem z Eilem stworzyli tygodnik „Przekrój”. Projektowali również razem scenografię i kostiumy dla wielu teatrów: Starego, Syreny, Śląskiego, Dramatycznego, Młodego Widza, Małego i innych[3][4]. Ukończyła studia na wydziale scenografii krakowskiej ASP, gdzie później przez trzy lata prowadziła wykłady z kostiumologii[3][5]. Była współzałożycielką, wraz z Marianem Eilem, kabaretu Siedem Kotów w Krakowie[3].

W „Przekroju” najbardziej znana była pod pseudonimem Jan Kamyczek, zajmując się tematyką savoir-vivre’u[3][6]. Pisała też książki z tego zakresu: Grzeczność na co dzień, Savoir vivre dla nastolatków. Jako „Bracia Rojek” pisała felietony, a pod pseudonimem Alojzy Kaczanowski była scenarzystką pierwszego polskiego kryminalnego serialu telewizyjnego Kapitan Sowa na tropie (1965)[3][7] i autorką jednej powieści kryminalnej (Rozkoszne przedpołudnie); pisała też zamieszczane w „Przekroju” krótkie zagadki kryminalne[8]. Była nadto autorką znanych aforyzmów („Jaka to oszczędność czasu zakochać się od pierwszego wejrzenia”, „Wymieniaj doświadczenia. Ale tylko na lepsze!”).

Grzeczność na co dzień ukazała się po rosyjsku[9] oraz w tłumaczeniu na język ormiański.

Jest pochowana na Cmentarzu Podgórskim w Krakowie (kw. XLI–8–9 w grobie rodziny Lenkiewiczów)[10].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]
  • Jan Kamyczek: Grzeczność na co dzień, „Iskry” (wydania: 1955, 1956, 1959, 1969, 1972, 1974, 1978).
  • Jan Kamyczek: Jak oni mają się ubierać? „Iskry”, 1958.
  • Jan Kamyczek: Savoir-vivre dla nastolatków, „Horyzonty”, 1974.
  • Alojzy Kaczanowski: Rozkoszne przedpołudnie, „Iskry”, 1961.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michał Procner: Ta kobieta odbudowała polski savoir-vivre – kim była Janina Ipohorska?. twojahistoria.pl, 22 grudnia 2019. [dostęp 2021-01-12].
  2. ↑ Julia Pańków, Lidia Pańków, Kreatorki: kobiety, które zmieniły polski styl życia, Wydanie I, Warszawa: Sport i Turystyka - MUZA SA, 2018, ISBN 978-83-287-1075-7 [dostęp 2023-12-04].
  3. ↑ a b c d e f Ewa Pawlik, Janka Ipohorska, czyli kobieta z kamyczkiem w sercu [online], Przekrój, 15 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-16].
  4. ↑ Wanda Matras, Janina Ipohorska pierwsza dama Przekroju, „Rocznik historii prasy polskiej”, XI (1-2(21-22)), 2008, s. 136, ISSN 1509-1074 [dostęp 2018-04-16].
  5. ↑ Janina Ipohorska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2018-04-16].
  6. ↑ Wanda Matras-Mastalerz, Demokratyczny savoir-vivre Jana Kamyczka, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, 6 (0), 2008, s. 175–184, DOI: 10.24917/883, ISSN 2300-3057 [dostęp 2018-04-16].
  7. ↑ Janina Ipohorska, FilmPolski.pl [online] [dostęp 2018-04-16].
  8. ↑ O inspektorze Wernerze [online], grabun.pl [dostęp 2019-11-21].
  9. ↑ Janina Ipohorska, Vežlivost’ na každyj den’, Moskva: Znanie, 1974, OCLC 750442058 (ros.).
  10. ↑ Zenona Stróżyk-Stulgińska, Pani Janina Ipohorska, „Podgorze.pl”, 26 października 2010 [dostęp 2018-04-16].