Janina Mortkowiczowa

Janina Mortkowicz
Data i miejsce urodzenia

20 października 1875
Warszawa

Data i miejsce śmierci

27 grudnia 1960
Kraków

Zawód, zajęcie

pisarka, tłumaczka, redaktorka[1]

Odznaczenia
Srebrny Wawrzyn Akademicki

Janina Mortkowicz, wł. Żaneta Mortkowicz z domu Horwitz (ur. 20 października 1875 w Warszawie, zm. 27 grudnia 1960 w Krakowie) – polska pisarka i tłumaczka utworów dla dzieci i młodzieży.

Nagrobek Jakuba Mortkowicza, gdzie symbolicznie upamiętniono Janinę Mortkiewiczową

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w Warszawie, w rodzinie żydowskiej jako wnuczka naczelnego rabina Wiednia Lazara Horwitza (ur. 14 stycznia 1804, zm. 11 czerwca 1868). Była córką Gustawa Horwitza (1844–1882) i Julii Horwitz z domu Kleinmann (1845–1912)[1], a jej rodzeństwem byli Maksymilian Horwitz i Kamilla Kancewicz[1]. Ukończyła żeńską pensję Leokadii i Bronisławy Kosmowskich, a następnie brała udział w kursie wychowania przedszkolnego oraz studiowała psychologię na Uniwersytecie Latającym[1]. Debiutowała jako pisarka opowiadaniami dla dzieci wydrukowanymi w 1892 w „Wieczorach Rodzinnych”; działała w tajnym Kole Kobiet oraz Kole Pedagogicznym[1].

W 1919 przetłumaczyła na język polski powieść Chłopcy z Placu Broni, zmieniając jej tytuł, który w dosłownym tłumaczeniu brzmi Chłopcy z ulicy Pawła. Była autorką także wielu innych tłumaczeń, m.in. powieści Cudowna podróż Selmy Lagerlöf, Nad dalekim cichym fiordem Agot Gjems-Selmer oraz serii o Doktorze Dolittle. Napisała książkę O wychowaniu estetycznem (Warszawa, 1903). Pisała też własne opowiadania dla dzieci oraz teksty publicystyczne, które ukazywały się w prasie[1].

Po samobójczej śmierci męża (9 sierpnia 1931) prowadziła jego przedsiębiorstwo księgarskie[1]. Po wybuchu II wojny światowej przekazała wszystkie akcje spółki Annie Żeromskiej, wdowie po Stefanie Żeromskim i Henrykowi Nikodemskiemu[1]. Przez całą wojnę wraz z córką Hanną Olczak ukrywała się po aryjskiej stronie. W czasie powstania warszawskiego księgarnia i wydawnictwo uległo całkowitemu zniszczeniu[1]. W 1945 przedsiębiorstwo zostało reaktywowane w Krakowie i w utrudnionych warunkach była prowadzone przez nią i jej córkę do 1950[1]. Po wojnie udało im się odnaleźć wnuczkę, która została uratowana m.in. przez siostry niepokalanki[1]. W tym okresie kierowała krakowskim oddziałem wydawnictwa Książka[1].

Janina Mortkowiczowa została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[1] (kwatera FD-7-10)[2]. Symbolicznie upamiętniona na grobie męża na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 31, uliczka 7)[3][4].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

1 września 1900 wyszła za mąż za wydawcę i księgarza Jakuba Mortkowicza, któremu pomagała w prowadzeniu wydawnictwa, kierowała m.in. działem literatury dla dzieci i młodzieży[1]. Jej wnuczka Joanna Olczak-Ronikier jest pisarką i scenarzystką, a prawnuczka Katarzyna Zimmerer - dziennikarką i pisarką.

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Mortkowiczowa Janina. Wirtualny Sztetl. (pol.).
  2. ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Janina Mortkowicz. rakowice.eu. [dostęp 2018-09-07].
  3. ↑ Symboliczny grób Janiny Mortkowiczowej w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
  4. ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
  5. ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za wybitną działalność wydawniczą w dziedzinie literatury polskiej”.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Janina Olkowska, Janina Mortkowiczowa [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.
  • Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 54–55. ISBN 83-90-66296-5.