Jaskier pędzelkowaty

Jaskier pędzelkowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	jaskier
Podrodzaj	włosienicznik
Gatunek	jaskier pędzelkowaty
	Nazwa systematyczna
	Ranunculus penicillatus (Dumort.) Bab.; Man. Brit. Bot., ed. 7: 7 (1874)
Synonimy
	Batrachium peltatum subsp. penicillatum (Dumort.) Nyman; Batrachium penicillatum Dumort.; Ranunculus aquatilis subsp. marizii Cout.; Ranunculus aquatilis subsp. penicillatus (Dumort.) P.Fourn.; Ranunculus cambricus A.Benn. ex Druce; Ranunculus diversifolius proles penicillatus (Dumort.) Rouy & Foucaud;
	Batrachium peltatum subsp. penicillatum (Dumort.) Nyman; Batrachium penicillatum Dumort.; Ranunculus aquatilis subsp. marizii Cout.; Ranunculus aquatilis subsp. penicillatus (Dumort.) P.Fourn.; Ranunculus cambricus A.Benn. ex Druce; Ranunculus diversifolius proles penicillatus (Dumort.) Rouy & Foucaud;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskier pędzelkowaty, włosienicznik pędzelkowaty^[5] (Ranunculus penicillatus (Dumort) Bab.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych.

Zasięg geograficzny

Gatunek występujący przede wszystkim w Europie Zachodniej. Jego naturalny zasięg sięga od Estonii po Irlandię i Portugalię. Podawany również z Rosji i Bałkanów, ale prawdopodobnie są to błędne oznaczenia przedstawicieli innych gatunków^[4]. W Polsce występuje na dwóch stanowiskach w górskich rzekach na południowym zachodzie kraju, na Białej Lądeckiej i Czarnuszce w Sudetach Wschodnich^[6].

Morfologia

Łodyga: Długość do 3 m.

Liście: Liście pływające mają nerkowaty kształt, są długoogonkowe, karbowane, o karbach całobrzegich lub (rzadko) ząbkowanych. Liście zanurzone są podłużne, mają długość do 20 cm, równą co do długości lub dłuższą od międzywęźli. Wszystkie liście posiadają przylistki.

Kwiaty: Kwiaty wyrastają pojedynczo na długich szypułkach. Mają białe płatki o długości do 20 mm. Wewnątrz okwiatu liczne pręciki, słupki i gruszkowatego kształtu miodniki. Dno kwiatowe owłosione.
Owoc: Owłosione niełupki, później łysiejące.

Biologia i ekologia

Bylina, hydrofit. Występuje w płynących wodach, w podgórskich strumieniach i rzekach o kamienisto-piaszczystym dnie, o dość szybkim nurcie wody o niskiej temperaturze^[6]. Ma stosunkowo szeroki zakres tolerancji ekologicznej^[4]. W zależności od regionu jego wymagania siedliskowe mogą się różnić – w Irlandii jest wszędobylski, podczas gdy w Wielkiej Brytanii preferuje wody uboższe, miękkie^[7]. Kwitnie od czerwca do sierpnia, jednakże na niektórych stanowiskach nie wytwarza nasion^[6].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na dwa podgatunki^[8]:

Ranunculus penicillatus subsp. penicillatus
Ranunculus penicillatus subsp. pseudofluitans (Syme) S.D.Webster

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce od 2004 ścisłą ochroną gatunkową. Kategorie zagrożenia:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[9]: R (rzadki); 2016: EN (zagrożony)^[10].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): VU (narażony); 2014: EN (zagrożony)^[11].

Główna przyczyną zagrożenia dla gatunku jest gospodarka wodna ludzi: regulacja brzegów, czyszczenie dna rzeki a także zanieczyszczenie wód^[6].

Kategoria zagrożenia w Czechach: CE (krytycznie zagrożony)^[4]
Kategoria zagrożenia w Unii Europejskiej: LC (mniejszej troski) – w skali kontynentu jest gatunkiem o szerokim występowaniu i bez wyraźnego zagrożenia^[4].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ ^a ^b Ranunculus penicillatus (Dumort.) Bab.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e R.V.R.V. Lansdown R.V.R.V., Ranunculus penicillatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2011-11-17] (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 145, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ TW Hatton-Ellis, N Grieve: Ecology of Watercourses Characterised by Ranunculion fluitantis and Callitricho-Batrachion Vegetation. Peterborough: English Nature, 2003, s. 10, seria: Conserving Natura 2000 Rivers Ecology Series No. 11. ISBN 1-85716-723-6.
↑ The Plant List [dostęp 2013-12-11].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[powo-3] Ranunculus penicillatus (Dumort.) Bab.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-02].

[iucn-4] R.V.R.V. Lansdown R.V.R.V., Ranunculus penicillatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2011-11-17] (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 145, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[A-6] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[7] TW Hatton-Ellis, N Grieve: Ecology of Watercourses Characterised by Ranunculion fluitantis and Callitricho-Batrachion Vegetation. Peterborough: English Nature, 2003, s. 10, seria: Conserving Natura 2000 Rivers Ecology Series No. 11. ISBN 1-85716-723-6.

[8] The Plant List [dostęp 2013-12-11].

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]