Jerzy Zaruba
.png) Jerzy Zaruba (1938) | |
| Data i miejsce urodzenia |
17 lipca 1891 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 stycznia 1971 |
| Narodowość | |
| Język |
polski |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo, grafika, karykatura, scenografia |
| Odznaczenia | |
  
| |
Jerzy Zaruba (ur. 17 lipca 1891 w Radomiu, zm. 12 stycznia 1971 w Warszawie) – polski malarz, karykaturzysta i scenograf.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie Bernarda, dyrygenta orkiestry, i Bronisławy Zarubów[1]. Dzieciństwo spędził w Kijowie. Tam uczęszczał do I Gimnazjum, wstąpił do Korporacji Uczniów Polaków. Następnie został przeniesiony do Kijowskiej Szkoły Sztuk Pięknych[2]. Uczył się na kursach architektury[3]. Po zdaniu matury, od roku 1910 studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych[3] u Stanisława Lentza[1], od roku 1913 w École des Beaux-Arts i Académie de la Grande Chaumiere w Paryżu[4].
Podczas I wojny światowej służył w oddziałach pomocniczych na terenach dzisiejszej Rumunii i Mołdawii[2]. W 1917 roku został członkiem założonego w Krakowie awangardowego ugrupowania Ekspresjoniści Polscy (przemianowanego w 1919 na Formiści), z którym wystawiał w Warszawie w latach 1921, 1922, 1927 oraz w Paryżu w 1922[4]. Na początku lat 20. XX wieku pracował jako urzędnik[2]. Od 1921 roku współpracował z pismem „Formiści”. Był współzałożycielem Koła Artystów Grafików Reklamowych[4]. Jako karykaturzysta debiutował w 1920 roku w „Marchołcie”[3]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego współpracował jako karykaturzysta z wieloma czasopismami satyrycznymi i literackimi, m.in. z „Cyrulikiem”[3], „Wróblami na dachu”, „Szczutkiem”, „Szarżą”[1], „Wiadomościami Literackimi”, „Panią”, „Kroniką Polski i Świata” i „Szpilkami”. Przed wojną opublikował m.in. szereg rysunków o silnie antysemickim wydźwięku. Niektóre z nich pod koniec 2013 roku pokazano na wystawie w Żydowskim Instytucie Historycznym[5]. W czasie, gdy był karykaturzystą „Cyrulika”, mieszkał w podwarszawskim Aninie, co bywało przedmiotem żartów publikowanych w piśmie przez redakcyjnych kolegów[6]. W latach 1931–1932 projektował dla warszawskiego Teatru Ateneum dekoracje i kostiumy do spektakli Dom otwarty oraz Damy i huzary. Współpracował też z teatrami rewiowymi, m.in. Małe Qui Pro Quo, 13 Rzędów[7].
Po II wojnie światowej publikował karykatury i rysunki satyryczne w „Przekroju” i „Szpilkach”. Był autorem ilustracji do blisko 80 pozycji książkowych m.in. Stefana „Wiecha” Wiecheckiego i Janusza Minkiewicza[8]. Projektował kukiełki do noworocznych szopek politycznych. W latach 1945–1949 zaprojektował scenografię do kilku sztuk w Teatrze Powszechnym i Teatrze Osa w Łodzi. Był także wiceprzewodniczącym Towarzystwa Przyjaciół Teatrów Marionetkowych. W 1957 roku zaprojektował maski do przedstawienia Szwejka w Teatrze Dramatycznym, a w roku 1963 scenografię Dyplomatów w Teatrze Rozmaitości[7].
Jego dom w Aninie (ul. Stradomska 35) stał się miejscem spotkań warszawskich literatów. Bywali tam często Julian Tuwim i Konstanty Ildefons Gałczyński.
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 135-6-9)[9].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1955)[10]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1954)[11]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (11 stycznia 1955)[12]
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Państwowa Nagroda Artystyczna III stopnia w dziale plastyki za twórczość w dziedzinie karykatury politycznej (1950)[13]
- Nagroda Komitetu ds. Radia i Telewizji za Szopkę Sylwestrową w TV (1963)[7]
- Złota Szpilka z Wawrzynem (1966)[2]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]5 grudnia 1977 nazwano jego imieniem jedną z ulic w warszawskiej dzielnicy Ursynów[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Zaruba Jerzy – Wydawnictwo Iskry Sp. z o.o. [online] [dostęp 2024-08-12] (pol.).
- ↑ a b c d Jerzy Zaruba, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-08-12].
- ↑ a b c d Ludwika Ciechanowiecka, Rozmowa z Zarubą, „Kronika Polski i Świata”, 2 (13), 26 marca 1939, s. 11.
- ↑ a b c Jerzy Zaruba [online], altius.com.pl [dostęp 2024-08-12].
- ↑ Obcy i niemili. Antysemickie rysunki z prasy polskiej 1919–1939. Wystawa w Żydowskim Instytucie Historycznym. Katalog wystawy, ŻIH, Warszawa 2013, s. 110.
- ↑ Jerzy Zaruba, Z pamiętników bywalca; Patrząc na Warszawę, Warszawa: Iskry, 2007, ISBN 978-83-244-0053-9, OCLC 436924971 [dostęp 2021-12-05].
- ↑ a b c Jerzy Zaruba, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-08-12].
- ↑ Jerzy Zaruba [wynik wyszukiwania w katalogu Biblioteki Narodowej] [online], bn.org.pl, 15 stycznia 2018.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: Bronisława Zaruba, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-21].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 45, poz. 440 – Uchwała Rady Państwa z dnia 11 stycznia 1955 r. nr 0/71 – na wniosek Zarządu Głównego Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa”.
- ↑ Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 1, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-12].
- ↑ Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 2.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Zaruba: Z pamiętników bywalca; Patrząc na Warszawę, „Iskry”, Warszawa 2007, ISBN 978-83-244-0053-9.
- Andrzej Klominek: Życie w „Przekroju”, „Most”, Warszawa 1995 ISBN 83-85611-34-7.